İngiltere’de bugünden itibaren bölgelerin koronavirüs salgınının hızına göre sınıflandırdığı yeni önlem paketi uygulanıyor. Ülkede ayrıca “devre kesici” olarak nitelendirilen, günlük hayatın geçici bir süre -en az 2 hafta – “askıya alınması” tartışıyor. Başbakan Boris Johnson üzerinde de bu yönde baskılar artıyor.
Başbakan Boris Johnson yeni önlem paketinin doğru yaklaşım olduğunu savundu. Ancak hükümetin Bilimsel Danışma Grubu’nun (SAGE) Eylül ayından bu yana “günlük hayatın geçici bir süre askıya alınmasını” tavsiye ettiği ortaya çıktı. Ana muhalefetteki İşçi Partisi’nin lideri Keir Starmer, hükümete derhal “devre kesici” önlem planı hazırlaması çağrısı yaptı.
Bilim Kurulu SAGE tarafından hazırlananrapora göre, iki haftalık bir “devre kesici” önlem uygulamasının binlerce hayat kurtarabileceği ve hastaneler üzerindeki yükü çok ciddi şekilde azaltabileceğinin ortaya çıkmasıyla, Boris Johnson hükümetinin bu yöndeki baskılara ne kadar direnebileceği sorgulanmaya başlandı.
Birleşik Krallık’ı oluşturan İngiltere dışındaki bölgeler, Kuzey İrlanda, Galler ve İskoçya özerk yönetimleri zaten salgına karşı önlem politikalarını kendileri oluşturuyor ve genel olarak İngiltere’den daha katı kurallar uyguluyorlar.
Kuzey İrlanda yönetimi Pazartesi’den itibaren okulların kapanacağını ve Cuma akşamından itibaren pub, bar ve restoranların daha sıkı kurallara tabi olacağını açıkladı.
Galler yönetimi de, “devre kesici” önlemleri ciddi şekilde değerlendiriyor.
Halen İngiltere’nin büyük bölümünde, evden çalışmanın mümkün olan durumlarda teşvik edilmesi, pub ve barların gece 10’da kapanması, evlerde başka hanelerden 6’dan fazla kişinin bir araya gelmemesi, toplu taşımada maske kullanılması gibi kurallar uygulanıyor.
Yeni açıklanan önlemler çerçevesinde yüksek alarm durumu sınıfına alınan Liverpool kentinde ise pub ve barlar kapatılıyor. Manchester ve Lancashire’ın durumunun da değerlendiği anlaşılıyor.
İşçi Partisi ne öneriyor?
Ülkede Covid-19 ölümleri bir günde 143 ile Haziran ayı başlarından bu yana en yüksek noktasına ulaşırken, İşçi Partisi’nin lideri Keir Starmer, Başbakan Boris Johnson’a “bilime uygun hareket etme” çağrısı yaptı.
Keir Starmer hükümetin, her yerde farklı tedbirler öngören ve yerel yönetimler tarafından da eleştirilen plan yerine, ulusal düzeyde “devre kesici” diye tabir edilen sıkı önlemleri en az iki hafta uygulayarak salgının yayılışını durdurmasını istedi.
İşçi Partisi lideri başbakanın virüsün kontrolünü kaybettiğini söyledi ve bir an önce Ekim ayı bitmeden İngiltere’nin her yerinde birden hayatı hemen tamamen durduracak düzeyde sıkı önlemler açıklanması gerektiğini savundu.
Starmer, “Eğer yapmazsak, uzun ve karanlık kış mevsimine uyur gezer gibi gireceğiz” diye konuştu.
Muhalefet liderinin bu çağrısına salgının şu anda en hızla yayıldığı İngiltere’nın kuzey bölgelerindeki kentlerin belediye başkanları da destek veriyor.
Hükümetin baş bilim danışmanı Sir Patrick Vallance geçen ay yeni önlemler alınmadığı takdirde Kasım ayında, Covid-19 ölümlerinin günde 200 düzeyine çıkabileceği uyarısında bulunmuştu.
Bilim danışmanlarının tavsiyeleri
Başbakan Johnson’ın İngiltere için yeni sınırlı ve aşamalı önlemler paketini açıkladığı Pazartesi gününün akşamında, hükümete tavsiyelerde bulunan bilim kurulu SAGE’in, ta 21 Eylül tarihinde iki haftalık bir sıkı önlem uygulaması tavsiye ettiği ve aksi halde “yıkıcı sonuçlar doğabileceği” uyarısında bulunduğu, ancak hükümetin bu tavsiyelere uymadığı ortaya çıktı.
Hükümetin ilan ettiği yeni ve sınırlı önlemler salgının hızlı yayıldığı bazı bölgelerde önlemlerin sıkılaştırılması yönünde oldu ama geri kalan yerlerde kurallar pek değişmedi.
Salı günü ise hükümetin iki bilim danışmanı eğer 24 Ekim ile 7 Kasım arasında ‘devre kesici’ önlemler uygulanırsa, yıl sonuna kadar ölümlerin yarı yarıya azaltılabileceğini açıkladı.
Devre kesici önlemler derken, salgının hızla yayıldığı ilkbaharda uygulanana yakın çok sıkı sokağa çıkma önlemleri kastediliyor. Bu, okulların, hayati faaliyetlerde bulunmayan bir çok işyerinin ve dükkanın kapanması anlamına gelebilir.
Uzmanlar mini karantina dönemi diye de adlandırdıkları bu adım sayesinde, virüsün temas yoluyla yayılması bir süre için durdurularak, tamamlanması gereken diğer adımlar için “zaman kazanılabileceğini” söylüyorlar.
Fakat birçok belirsizlik de var ve danışmanlar devre kesici önlemlerin ekonomi ve toplum üzerindeki etkilerinin de gözetilerek bir denge bulunması gerektiğini kaydediyorlar.
Bilim danışma kurulu SAGE alınacak önlemlerle 28 gün içerisinde salgının yayılma hızının tersine çevrilebileceğini tahmin ediyor.
BBC tarafından görülen ancak henüz yayınlanmayan bu raporun bulguları henüz başka bilim insanları tarafından kontrol edilmiş değil.
‘İki haftalık önlem ölümleri yarıya indirebilir’
Bilim Kurulu SAGE Modelleme Grubu Başkanı Graham Medley ve Grip Salgınları Bilimsel Modelleme Grubu üyesi Matt Keeling, Louise Dyson, Michael Tildesley ve Edward Hill tarafından hazırlanan raporun hesaplamalarına göre, Ekim ayında başlayacak iki haftalık bir “devre kesici” uygulama, yıl sonuna kadar Covid-19 ölümlerini çok ciddi boyutlarda azaltabilir.
Önlemlerin sıkılığına, ne zaman alınacağına ve süresinin ne olacağına göre farklı senaryolara bakıldığında, yıl sonuna kadar Covid-19 ölümlerinin yüzde 29-49 yani yarı yarıya bile azaltılması mümkün görülüyor.
Bu hesaplamalara göre farklı senaryolarda yıl sonuna kadar alınacak farklı önlemler Covid-19 ölümlerini en az 800, en fazla 106 bin azaltabilecek. Ama gerçek hayatta rakamların en yüksek sayıya yaklaşması ihtimalinin çok düşük olduğu da kaydediliyor.
Aynı sıkı önlemler sayesinde yine yıl sonuna kadar hastanelere yapılacak başvuruların da bu önlemlerle 132 binden 66 bine kadar inebileceği kaydediliyor.
Bilim insanları bu önlemler için en iyi zamanlamanın “şimdi” olduğunu, ertelemek için bir sebep bulunmadığını da söylüyor. Fakat yine de çalışmalarında daha geç dönemlerde alınacak olası tedbirlerin etkilerini de inceledikleri anlaşılıyor.
BBC’ye konuşan rapor ekibinden Warwick Üniversitesi Öğretim Üyesi Profesör Matt Keeling, “Biz bu çalışmada herhangi bir polikayı savunmuyor, izlenecek hangi politikanın hangi sonucu vereceğini ortaya koyuyoruz” dedi ve önlemler ne kadar sıkılaştırılırsa etkisinin o kadar büyük olacağının görüldüğünü vurguladı.
Ama bilim insanları devre kesici önlemlere gidilse bile bunun çözüm değil zaman kazandırıcı olarak görülmesi gerektiğine dikkat çekiyorlar ve R sayısı denilen, 1 hastanın virüsü ortalama kaç kişiye yaydığı göstergesinin, 1’in altına düşürülmesi yani salgının yayılmasının durdurulmasının nihai amaç olduğunu söylüyorlar.
Hükümetin test ve bunu izleyen temas-takip sisteminin salgının yayılma hızı karşısında zorlandığı da gözlenirken, devre kesici önlemlerin bu sistemi tekrar işler hale getirmek için bir fırsat penceresi de yaratabileceği kaydediliyor.
Bir başka olasılık da kış boyunca dönem dönem bu tür mini yasaklamalar dönemleri uygulanması olabilir.
Bilim insanları “devre kesici” diye tabir edilen önlemler uygulanırken üç şeye dikkat edilmesi gerektiğini söylüyor:
- Ekonomiye ve topluma ne ölçüde zarar veriyor?
- İnsanlar daha sıkı önlemleri destekleyecek ve uyacak mı?
- Aynı noktaya yeniden gelmemek için ne yapmak gerekir?