Fransa’nın İkinci Dünya Savaşı’ndan dönen Senegalli askerlere 1 Aralık 1944’te yaptığı Thiaroye Katliamı hafızalardaki yerini koruyor.
İkinci Dünya Savaşı’nda Fransız Batı Afrikası bünyesinde savaşan Senegalli nişancılara (Tirailleurs Senegalais) yapılan katliamın üzerinden 76 yıl geçmesine karşın Fransa’nın olaya ilişkin sır perdesini aralamak adına arşivlerini açması bekleniyor.
Fransa saflarında savaştıktan sonra Dakar’a gönderilen ancak “isyan çıkarttıkları” gerekçesiyle Thiaroye Askeri Kampında öldürülen Senegalli nişancıların sayısı bugün hala bilinmiyor.
Paris yönetimi bu sayının uzun süre 35 olduğunu söylese de 2014’te dönemin Cumhurbaşkanı François Hollande’ın Thiaroye mezarlığına yaptığı ziyarette 70 kişiden bahsetmesi, gerçek sayının tahmin edilenden fazla olduğunu ortaya koydu.
Hollande’ın ziyarette “Fransız üniforması giyen buna karşın Fransız silahlarının çevrildiği bu isimleri yad etmek ve bir haksızlığı gidermek istiyorum.” ifadeleri adeta şok etkisi yarattı.
Zira Hollande, bu açıklamasıyla katliamda Fransa’nın sorumluluğunu kabul eden ilk Fransız devlet adamı oldu.
“Makinalı tüfekle katledildiler”
AA muhabirine konuşan tarihçi Samba Leye, Fransa’nın öne sürdüğü “ayaklanma” tezinin reddederek, askerlerin terhis olmadan önce kendilerine vadedilen tazminatlarını almak üzere toplandığını dile getirdi.
Ölü sayısının hala belirsiz olduğuna vurgu yapan Leye, olaydan kurtulan 34 kişinin 1 ila 10 yıl arasında hapis cezasına çarptırıldığını ancak hepsinin 2 yıl içinde serbest kaldığını kaydetti.
Leye, “Thiaroye’de, Senegalli askerler, şafak vakti M3 tankı, 2 makinalı tüfek ve yarım paletli araçla donatılmış jandarma birlikleri tarafından katledildi.” dedi.
“Savaş suçu ve insanlığa karşı suç işlendi”
Afrikalı Hukukçular Derneğinin (AJA) Sözcüsü Marie Bouare de Fransa’nın iddia ettiği gibi bir ayaklanmanın yaşanmadığının altını çizdi.
Bouare, “Terhis edilmesi beklenen bu askerler kampta toplandı ve öldürüldü. İşte savaş suçu ve insanlığa karşı suç sayılacak Thiaroye’nin korkunç geçmişi böyle.” diye konuştu.
Nişancılardan birinin Fransa Savunma Bakanlığına açtığı davayı kazandığını hatırlatan Bouare, diğer kurbanlara da itibarlarını iade etme adına bir duruşma yapılması gerektiğine ve bu bireysel davanın emsal teşkil edebileceğine dikkati çekti.
Bouare, AJA’nın katliamın tam anlamıyla aydınlatılması için Fransa’dan arşivlerini açmasını istediğini belirtti.
“Madalya takacağınıza katlettiniz”
Başkent Dakar’daki Cheikh Anta Diop Üniversitesi Tarih Fakültesi Dekanı Mor Ndao da “Bu insanlar sizin özgürlüğünüz için savaştı. Geri döndüklerinde onlara madalya takacağınıza katlettiniz.” dedi.
Ndao, cepheden iyi haberler gelmeye başlayınca Fransa’nın Afrikalı askerlerden bir an evvel “kurtulmak” istediğini vurgulayarak, 6 ay içinde 9 bin 678 Senegalli nişancının ülkesine gönderildiğini söyledi.
Fransa için savaşan 17 bin Senegalli ya öldürüldü ya da kayboldu
Thiaroye mezarlığından bulunan 202 isimsiz mezar, katliamın önemli sembollerinden kabul edilse de sayıları tam olarak bilinemeyen kurbanların kampa yakın bir alandaki çukura gömüldüğü tahmin ediliyor.
Senegalli nişancıların, 21 Kasım 1944’te Dakar’a döndüklerinde sayılarının 1280 olduğu biliniyor.
Fransa Savunma Bakanlığı verilerine göre, İkinci Dünya Savaşı boyunca cephede savaşan 17 bin Senegalli Nişancı ya öldürüldü, yaralandı ya da kayboldu.
Aileler arşivlerin açılmasını istiyor
Fransa’nın en eski sömürgesi Senegal, 1895’ten 1946’ya kadar Fransız Batı Afrikası içinde yer aldı.
Senegal, 1946’da Fransa’nın uzak toprağı kabul edildi, 1958’de özerk bir yönetime dönüştü, 1960’ta da tam bağımsızlığını kazandı.
Her yıl 1 Aralık’ta Thiaroye mezarlığında, 1 Aralık 1944’te öldürülen Senegalli nişancılar için anma programları düzenleniyor.
Katliamda hayatını kaybedenlerin yakınları, yaklaşık 400 Senegalli nişancının Fransız askerleri tarafından öldürüldüğünü belirterek, Fransa’dan arşivleri açmasını talep ediyor.
