ABD dışındaki İran nükleer anlaşmasına taraf ülkelerin temsilcileri anlaşmanın devam ettirilmesi için Avusturya’nın başkenti Viyana’da bir araya geldi.
Avrupa Birliği Dış İlişkiler Servisi (EEAS) Genel Sekreteri Helga Schmid başkanlığında gerçekleştirilen ve Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) olarak adlandırılan toplantıya nükleer anlaşmaya taraf İran, Çin, Rusya, Fransa, Almanya, İngiltere ve Avrupa Birliği’nden üst düzey yetkililer katıldı.
Görüşmenin ardından açıklama yapan İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Abbas Arakçi, yaklaşık bir ay önce gerçekleştirilen toplantının ardından anlaşmaya ilişkin bazı gelişmelerin yaşandığını, bu nedenle olağan dışı toplantı düzenlediklerini söyledi.
Arakçi, toplantıda her konuda uzlaşılamasa da görüşmenin olumlu bir atmosferde geçtiğini kaydederek, “KOEP’e ilişkin bir çok taahhüt yerine getiriliyor ve taraf ülkeler hali hazırda anlaşmaya bağlı kalarak, bu önemli diplomatik anlaşmayı muhafaza etmek istiyor.” diye konuştu.
Bu arada gerek İran gerekse muhatabı ülkelerin temsilcileri, nükleer anlaşmanın devamını sağlama adına yakın gelecekte dışişleri bakanları düzeyinde bir toplantı düzenlenmesi için hemfikir olduklarını kaydetti.
Ancak böylesi bir zirve için hazırlıkların iyi yapılması gerektiğine işaret eden diplomatlar, herhangi bir tarih belirlenmediğini de dile getirdi.
“INSTEX benzeri çözümler bulunmalı”
Uzmanlar toplantısı yapılmasına karar verdiklerini söyleyen Arakçi, İran’ın, Amerika Birleşik Devletleri’nin yaptırımlarından etkilenmemesi için pratik çözümlere ihtiyaç duyulduğunu ifade etti.
Arakçı; İngiltere, Fransa ve Almanya’nın ABD yaptırımlarını aşıp İran ile ticarete devam edebilmek için kurdukları, INSTEX (Instrument in Support of Trade Exchnages – ticari faaliyetlere özel araç desteği) adı verilen mekanizmanın, tam anlamıyla işlemese de hali hazırda kullanıldığına dikkati çekerek, INSTEX’in para transferi için başvurulan bir araç olduğunu, ticaret, yatırım ve enerji gibi alanlarda faaliyet gösterecek INSTEX gibi pratik çözümlerin bulunmasının görüşüleceğini söyledi.
“INSTEX üçüncü ülkelere açılmalı”
Çin temsilcisi Büyükelçi Fu Cong da INSTEX’in AB dışında üçüncü ülkelere açılması ve söz konusu mekanizmanın kapsamına gıda ve tıbbi unsurların da dahil edilmesinin toplantıda görüşülen önemli konulardan olduğunu, Çin’in, INSTEX’in bu doğrultuda genişletilmesinden taraf olduğunu aktardı.
Büyükelçi Cong, toplantıya katılan tarafların, anlaşmaya bağlı kalınarak korunmasında hem fikir olduğunu, bununla beraber ABD’nin tek taraflı tutumu ve yaptırım kararına karşı olduklarını söyledi.
İran ve AB üyesi 3 ülke arasında anlaşmanın tam uygulanması hususundaki müzakerelerde, zaman zaman tansiyonun yükseldiğini belirten Cong, ancak toplantının genel anlamda olumlu ve yapıcı olduğunu sözlerine ekledi.
ABD anlaşmadan çekilmişti
Donald Trump liderliğindeki ABD yönetimi, 2015’te imzalanan nükleer anlaşmadan Mayıs 2018’de tek taraflı çekildikten sonra Tahran’a yönelik yaptırımları yeniden uygulamaya başlamıştı.
İran, anlaşmanın tarafı BM Güvenlik Konseyi üyeleri ve Almanya’dan mutabakatın korunmasını istemiş ancak beklentisi karşılanmamıştı.
Bunun üzerine Tahran, anlaşmada belirtilen uranyum stok miktarını 1 Temmuz’da, zenginleştirilmiş uranyum limitini ise 8 Temmuz’da aştığını duyurmuştu.
İran, ABD dışındaki diğer ülkelerin KOEP’e bağlı kalmasını ve ticari anlamdaki işbirliğinin devam etmesi için AB ülkelerine baskıda bulunuyor.
