Bağlantısızlar Hareketi 16. zirve toplantısı 26-31 Ağustos tarihleri arasında Tahran’da yapılacak. Bağlantısızlar Hareketi, Soğuk Savaş döneminde, iki süper güç arasına sıkışmış üçüncü dünya ülkelerini biraraya getiren bir platformdu. Soğuk Savaş’ın sona ermesi ile eski önemini yitirmiş olsa da varlığını sürdürüyor. 120 ülkenin üye, 21 ülkenin gözlemci olduğu hareketin zirve toplantıları üç yılda bir yapılıyor. BM’nin toplam üye sayısının 192 olduğunu göz önünde bulundurduğumuzda, Bağlantısızlar Hareketi BM içinde sayıca büyük bir grup. Ancak, üye ülkeler arasında görüş ve çıkar farklılıkları olduğu için etkisi görece az. Önümüzdeki zirve toplantısının önemi Tahran’da yapılacak olması. Bağlantısızlar Hareketi dönem başkanlığını halen Mısır yürütüyor. Tahran zirvesinde dönem başkanlığı İran’a geçecek.
Batı tarafından dünyadan soyutlanmaya çalışılan, ağır ambargolar altında olan İran hükümeti için Bağlantısızlar Hareketi zirvesi bir fırsat. Çok sayıda lider Tahran’a gidecek. İran, dünyadan soyutlanmadığı mesajını verebilecek. ABD ve İsrail bu durumdan çok rahatsız. Bu konuda karşılıklı propaganda savaşları devam ediyor. BM Genel Sekreteri’nin Bağlantısızlar Hareketi zirve toplantılarına katılması gelenektir. 1961 yılında Belgrad’da yapılan ilk zirve toplantısından günümüze kadar tüm zirvelere dönemin BM Genel Sekreteri katılmıştır. Şimdi, İsrail ve ABD, Ban Ki-moon’un Tahran’a gitmesini istemiyorlar. İsrail Başbakanı Netanyahu, 9 Ağustos’ta Genel Sekreter’le yaptığı telefon görüşmesinde “Sayın Genel Sekreter, yeriniz Tahran değil” mesajını verdi ve Genel Sekreter’in Tahran’a gitmesinin “büyük hata” olacağını söyledi. ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Victoria Nuland, BM ve Mısır’dan üst düzey yetkililerin Tahran’ı ziyaret etmelerine ülkesinin karşı olduğunu açıkladı. Yani, ABD, BM Genel Sekreteri Ban Ki-moon ve Mısır Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi’nin Tahran’a gitmesine karşı. Cumhurbaşkanı Mursi, ABD’nin karşı çıkmasına rağmen Tahran’a gidecek. BM Genel Sekreteri’nin gidip gitmeyeceği henüz bilinmiyor. Gitmemesi hata olacak.
BRICS diye bilinen Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika, Bağlantısızlar Hareketi’ne önem kazandırıyor. Hindistan ve Güney Afrika tam üye. Çin, Rusya ve Brezilya gözlemci statüsünde. Hindistan Cumhurbaşkanı Manmohan Singh, Tahran zirvesine katılacak ve İran Cumhurbaşkanı Ahmedinejat ile görüşecek. Hindistan, petrol ihtiyacının yüzde 12’sini İran’dan sağlıyor. İran’a uygulanan yaptırımlar Hindistan’la ekonomik ilişkileri çok zorlaştırıyor. Yine de, iki ülke arasındaki ticaretin artması bekleniyor. İran ve Hindistan, Afganistan konusunda ortak görüşlere sahip. Taliban’ın geri dönmesini istemiyorlar.
Bağlantısızlar Hareketi zirvesinin en önemli gündem maddesi kuşkusuz Suriye krizi olacak. Bu konuda ortak görüş oluşturmaları çok zor. Kofi Annan’ın istifası ile diplomatik çabalar felç olmuştu. Şimdi, Annan’ın yerine Cezayirli diplomat Lakhdar Brahimi atandı. Annan gibi Brahimi’nin işi de çok zor. Suriye konusunda İran’la Arap ülkeleri arasındaki derin görüş ayrılıkları Tahran zirvesinde etkili adımlar atılmasını zorlaştıracak. Bu konuda Mısır’ın önemli rol oynaması bekleniyor. Mısır, İran’la 1979’da kopan diplomatik ilişkileri yeniden kurma sürecinde. Muhammed Mursi, Suriye konusunda Mısır, Suudi Arabistan, Türkiye ve İran’dan oluşacak bir “Temas Grubu” oluşturulmasını önermişti. Tahran zirvesinde Cumhurbaşkanı Mursi’nin aktif bir diplomasi yürütmesi bekleniyor.
Bağlantısızlar Hareketi zirvesinin ikinci önemli gündem maddesi İran’ın nükleer programından kaynaklanan anlaşmazlık olacak. Bu konuda da önemli sonuçlar alınması beklenmiyor. İsrail, İran’a saldırı tehditlerini sürdürüyor ama İsrail Cumhurbaşkanı Şimon Perez’in Netanyahu hükümetinin politikasını eleştirmesi ile durum değişti. Perez, İran konusunda ABD ile birlikte hareket etmek gerektiğini ortaya koydu. ABD, Kasım ayında yapılacak başkanlık seçimlerine kadar askeri bir müdahale istemiyor. Yaptırımların sonuç getireceğine inanıyor ve bu sonuçları beklemek istiyor. Bu durumda İsrail’in tek başına İran’a saldırması pek mümkün değil.
Bağlantısızlar Hareketi zirvesi Tahran’da yapılmayacak olsa fazla dikkat çekmeyecekti. Ama, şimdi dikkatlerin ve tartışmaların merkezinde olacak. İran, “büyük başarı” söylemine sarılacak. ABD ise, zirvenin önemini sorgulayacak. Kimse zirveden Suriye ve İran konularında ciddi sonuçlar çıkmasını beklemiyor.