Suriye çok kritik bir aşamadan geçerken, komşu ülkelerin halkları Beşar Esad hakkında ne düşünüyor? Hükümetlerin ne düşündüğünü üç aşağı beş yukarı biliyoruz. Sıradan insanlar ne düşünüyor? Bu önemli. PEW Araştırma Merkezi konuyu araştırdı. Araştırma, Princeton Survey Research Associates International yönetiminde, Ürdün, Mısır, Tunus, Türkiye ve Lübnan’da gerçekleştirildi. 19 Mart- 10 Nisan tarihleri arasında, her ülkede 18 yaşın üzerinde 1000 kişi ile yüz yüze görüşerek yapılan anketin sonuçları ilginç. Araştırmanın sonuçları 21 Haziran’da açıklanmıştı. İlgilenenler araştırma raporunu PEW internet sitesinden indirebilir.
Anketin genel sonucu, Beşar Esad’ın komşu ülke halkları arasında popüler olmadığı yönünde. Ürdün, Mısır, Tunus ve Türkiye halklarının büyük çoğunluğu Beşar Esad’ın görevi bırakması gerektiğine inanıyor. Tek istisna Lübnan. Lübnan’da Şiiler Beşar Esad’a tam destek veriyor. Bu şaşırtıcı değil. Ürdün’de “Beşar Esad görevi bırakmalıdır” diyenlerin oranı yüzde 89, “görevi bırakmamalı” diyenlerin oranı yüzde 9. Mısır’da bu oranlar yüzde 89 ve yüzde 10. Tunus’ta yüzde 88 ve yüzde 7. Ürdün, Mısır ve Tunus’la karşılaştırıldığında Türkiye’de durum biraz farklı. Türkiye’de Esad’ın gitmesini isteyenlerin oranı yüzde 67, gitmesini istemeyenlerin oranı yüzde 14. Yüzde 19 görüş belirtmemiş. Türkiye’deki bu tablo ilginç ve üzerinde durulmalı. Türkiye hükümetinin Esad karşıtı net ve sert tavrı ile anketin sonuçları tam örtüşmüyor. Lübnan’a gelince, Hristiyanların yüzde 67’si, Sünnilerin yüzde 80’i ve Şiilerin yüzde 3’ü “Esad gitmeli” diyor. Hristiyanların yüzde 28’i, Sünnilerin yüzde 20’si, Şiilerin yüzde 97’si “Esad görevinde kalmalı” diyor.
“Beşar Esad’la ilgili görüşünüz olumlu mu, olumsuz mu?” sorusuna verilen cevaplar şöyle: Ürdün’de olumsuz yüzde 90, olumlu yüzde 8. Tunus’ta olumsuz yüzde 84, olumlu yüzde 8. Mısır’da olumsuz yüzde 84, olumlu yüzde 11. Türkiye’de olumsuz yüzde 73, olumlu yüzde 10. Lübnan’da olumsuz yüzde 59, olumlu yüzde 42. Hristiyanlar, Sünniler ve Şiiler olarak ele alındığında Hristiyanlar arasında olumsuzların oranı yüzde 66, olumlu yüzde 34. Sünnilerde olumsuz yüzde 92, olumlu yüzde 8. Şiilerde olumsuz yüzde 4, olumlu yüzde 96.
Genelde Esad’ın iktidarı terketmesine destek büyük. Ürdün, Mısır ve Tunus’ta 10 kişiden 9’u “Esad gitmeli” diyor. Türkiye’de bu oran üçte iki. Fakat Esad’ı iktidardan nasıl uzaklaştırmak gerektiği konusunda konsensüs yok. Daha fazla yaptırım, Arap ülkelerinin askeri müdahalede bulunması, Batı’nın askeri müdahalede bulunması seçeneklerine verilen destek şöyle: Ürdün’de daha fazla yaptırıma destek verenlerin oranı yüzde 41, Arap ülkelerinin askeri müdahalede bulunmasını destekleyenlerin oranı yüzde 38, Batı ülkelerinin askeri müdahalesine destek verenlerin oranı yüzde 10. Mısır’da daha fazla yaptırıma destek yüzde 49, Arap ülkelerinin askeri müdahalesine destek yüzde 47, Batı’nın askeri müdahalesine destek yüzde 11. Tunus’ta “daha fazla yaptırım” diyenler yüzde 63, Arap ülkelerinin askeri müdahalesine destek yüzde 61, Batı’nın askeri müdahalesine destek yüzde 38. Türkiye’de daha fazla yaptırım isteyenlerin oranı yüzde 39, Arap ülkelerinin askeri müdahalesine destek yüzde 29, Batı’nın müdahalesine destek yüzde 24. Bu konuda da Türkiye halkının tavrının Ürdün, Mısır ve Tunus halklarının tavrından biraz farklı olduğunu görüyoruz. Lübnan’da “daha fazla yaptırım” diyenlerin oranı yüzde 20, Arap ülkelerinin askeri müdahalesine destek yüzde 19, Batı’nın askeri müdahalesine destek yüzde 8.
Hiç bir ülkede çoğunluk Batı’nın Suriye’ye askeri müdahalede bulunmasını istemiyor. Bu konuda en büyük destek yüzde 38’le Tunus’ta. Ürdün, Mısır, Türkiye ve Lübnan’da Batı’nın askeri müdahalesine destek az. Arap ülkelerinin askeri müdahalesi konusunda yüzde 61’le sadece Tunus’ta çoğunluk var. Diğer ülkelerde Batı’nın müdahalesine çoğunluk desteği yok. Mısır, yüzde 47 ile çoğunluğa yaklaşıyor. Belli ki insanlar dışarıdan bir askeri müdahaleye, özellikle de Batı’nın askeri müdahalesine sıcak bakmıyor. Araştırmanın yapıldığı zamandan günümüze Suriye’de önemli gelişmeler oldu. Durum hızla değişiyor. Komşu halkların bakışının bu gelişmelerden etkilenmemesi mümkün değil.
Esad’ın iktidardan uzaklaşmasını isterken bunun nasıl yapılması gerektiği konusunda net görüşe sahip olmamak sadece Ürdün, Mısır, Tunus, Türkiye ve Lübnan halkları ile sınırlı değil. Tüm dünyada benzeri bir durum var. Dünyada Esad’a sempati az. Fakat, onu iktidardan uzaklaştırmanın yöntemleri konusunda görüş birliği sağlanamadı. Bu nedenle de Suriye’de kan ve gözyaşı akmaya devam ediyor. Belli ki, İran ve Rusya’nın Beşar Esad’a desteği Suriye krizini uzatıyor ve bölgesel tehlikeleri artırıyor. ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton’un önemli Türkiye temaslarının somut sonuçlar doğurup doğurmayacağını birlikte göreceğiz.