Arap ülkelerinde arka arkaya hareketlenmeler izliyoruz. “Arap Baharı” yenilgiye uğradı ama halkların idealleri ortadan kalkmadı. Rejimler bu idealleri karşılama niyetinde değil. Bu durumda halka sokaklara çıkıp protesto etmek kalıyor. Sudan’da protestolar diktatörlüğün yıkılmasına yol açtı. Cezayir’de yaşlı cumhurbaşkanını evine gönderdi. Mısır’da protestolar patlak verdi. Sonucun ne olacağını henüz bilmiyoruz. Şimdi sıra Irak halkına geldi. Bu ülkenin bir çok şehrinde günlerce protesto gösterileri yapıldı. Irak’ta geçen yıl da protestolar yapılmıştı. 2016’da protestolar yapılmıştı. Hükümet karşıtı şimdiki protestolarda şimdiye dek 109 kişi hayatını kaybetti, 6 bin kişi yaralandı. Tüm Arap rejimleri protesto gösterisi yapanlara acımasız davranıyorlar. Irak bunun son örneği. Petrol zengini olan ama halkın bu zenginlikten pay alamadığı, yolsuzluğun, yoksulluğun, işsizliğin (Dünya Bankası’na göre İrak’ta işsizlik oranı yüzde 25) yaygın olduğu Irak’ta ağırlıklı olarak gençler sokaklara çıktılar. Başbakan Adel Abdul Mahdi liderliğindeki bir yıllık hükümet en zor sınavla karşı karşıya. Güvenlik güçlerinin aşırı şiddet kullanması, göstericileri öldürmesi hiç bir sorunu çözmüyor. Ters tepiyor. Bir haftalık protestolar şimdilik azalmış durumda ama sorunlar çözümlenmezse yeniden başlayabilir. Irak’ın halk kitleleri lehine ciddi reformlara ihtiyacı var. Bakalım Adel Abdul Mahdi hükümeti reformları hayata geçirecek mi?
Irak Cumhurbaşkanı Barham Salih protestoculara ve medyaya yapılan saldırıları kınadı. Güvenlik güçlerine halkın protesto hakkına saygı gösterme çağrısı yaptı. Televizyonda halka hitaben konuşma yapan Barham Salih bazı bakanların değiştirilmesini, parlamentonun reform yasaları geçirmesini istedi. Hükümet bu çağrıya kulak verirse gerginlik azalabilir. Şiilerin dini lideri Ayetullah Ali El-Sistani de protestoculara destek verdi. Güvenlik güçlerinn şiddet kullanmasını, yönetenlerin yolsuzluk sorununu çözememesini eleştirdi. Bu gelişmeler karşısında Başbakan Mahdi reform vaadinde bulundu. Hükümet bazı reform kararları aldı. Önemli olan bunların hayata geçirilmesi. Top hükümette.
Irak’ın sorunları diğer Arap ülkelerinin, Ortadoğu ülkelerinin sorunlarından çok farklı değildir. Otoriter yönetim, muhalif seslere fırsat tanımama, halka gerekli hizmetleri sunamama, ekonomik fırsatların sadece yönetenler lehine çalışması, yolsuzluk, işsizlik…. Liste uzar gider. Irak’ta patlak veren son gösteriler herhangi bir merkezden yönetilmiyordu. Spontane idi. Arkasında belirli bir siyasi hareket yoktu. Çoğunluğu gençlerden oluşuyor. Ortak noktaları var olan düzeni reddetmek, daha adil bir düzen talep etmek. Sorunlar birikti, birikti ve sonuçta patlama oldu. Elbette Irak’ın diğer bölge ülkelerinden farklılıkları da var. Sistemi değiştirmek mümkün mü? Elbette mümkündür ama kolay değil. Protestolar sonuçsuz kalabilir. Ortada çeşitli reform önerileri var. Bunlardan biri seçim yasasının değiştirilmesi, diğeri bağımsız seçim komisyonu kurulması. Halk örgütlü mücadeleye devam eder, kararlılık gösterirse sonuç alınabilir. Statükoyu korumaya çalışmak çıkış yolu değildir. Yemen, Libya, Suriye örnekleri doğru yönetilmemesi halinde böylesi durumların nasıl sivil savaşla sonuçlandığını gösteriyor. Irak’ın bu tehlikeyi aşması ve demokratik çözümler üretmesi gerekiyor.
Irak dünyanın en büyük petrol üreticilerinden biri. Ekonomisi büyük oranda petrole bağımlı. Buna rağmen yaz aylarında elektrik kesintileri insanları çileden çıkarır. Petrol gelirlerine rağmen Iraklıların çoğunun yolsulluk içinde yaşamasının esas nedeni yolsuzluktur. Paralar halka değil belirli kişilerin cebine gidiyor. Transparency International’ın hazırladığı dünya yolsuzluk sıralamasında Irak 180 ülke arasında 168. sırada. Yani dünyada yolsuzluğun en yaygın olduğu ülkelerden biri.
Iraklı gençler protestolarla hükümete güçlü bir mesaj verdiler. “Durum böyle devam edemez”. Hükümet bu sese kulak verecek mi? Göreceğiz. “Arap sokağı” denen olgu pasif kalmıyor, kalmayacak. Yapısal sorunlar devam ettiği sürece protestolar yapılacak. Kimileri başarılı olacak. Kimileri başarızsız olacak. Ama sokaklar durulmayacak. Iraklı gençler bunu hatırlattı. Ortadoğu’dan umudumuzu kesmeyelim. Protestolar umut kaynağıdır.