NATO zirve toplantısı 11-12 Temmuz’da Brüksel’de yapılacak. ABD Başkanı Donald Trump, NATO zirvesine katılmak, İngiltere’yi ziyaret etmek ve 16 Temmuz’da Helsinki’de Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin ile görüşmek için Avrupa’da olacak. Trump’ın Avrupa Birliği ve NATO’yu sevmediğini biliyoruz. Fransa Cumhurbaşkanı Macron’a “AB’den çıkın” önerisi yapacak kadar ileri gitti. Bu açıdan Avrupa’ya yapacağı ziyaret ilginç olacak. NATO zirvesi dünya için kritik bir dönemde toplanıyor. NATO, Batı dünyasının askeri ittifakı. Soğuk Savaş’tan başarıyla çıkmış ve rakibi Varşova Paktı gibi tarihe karışmak yerine üye sayısını artırarak 29 üyeye ulaşmış bir örgüt. Yunanistan’la isim sorununu çözümleyen Makedonya da NATO üyesi olmaya hazırlanıyor. NATO kendine yeni roller buldu. NATO’nun tartışmasız lideri hep ABD olmuştur. Trump gibi bir ABD Başkanı ile ittifak nereye gidebilir? The Economist dergisi bu hafta Batı ittifakı içindeki derin çatlağı kapak konusu yaptı. Artık “Batı ittifakı diye bir şey var mı?” sorusu gündeme geliyor. G7 zirvesinde yaşanan fiyaskoyu hatırlayalım. NATO zirvesi bu havada toplanıyor. Bakalım Trump neler söyleyecek? Putin’i seven, onunla anlaşmak isteyen bir Trump NATO için sorun olacak gibi. NATO krizde olan bir örgüt izlenimi veriyor. Putin, bu gelişmeleri memnuniyetle izliyor. Her zaman NATO’yu zayıflatmak istiyordu. Şimdi bu konuda Trump ona yardımcı oluyor gibi.
Trump’ın NATO konusunda esas şikayeti savunma harcamaları konusu ve bu konuda tamamen haksız değil. Tüm NATO üyesi ülkelerin GSYİH’nın yüzde ikisini savunmaya ayırmaları gerekiyor. NATO’nun bu yönde kararı var ama bazı ülkeler (Fransa, Almanya, Türkiye, Kanada, Danimarka, İtalya gibi) bunu yapmıyorlar ve Trump çok kızgın. Büyük ülkeler arasında bu hedefe ulaşan İngiltere’dir. Bu yıl 8 üye ülkenin yüzde 2 hedefine ulaşması bekleniyor. Avrupa’daki en önemli ve en zengin ülke olan Almanya’nın 2024’te yüzde 1.5’e ulaşma hedefi gerçekçi görünmüyor. The Economist’in aktardığına göre Almanya’nın 6 denizaltısının altısı da operasyonel değil, 128 savaş uçağının sadece dördü savaşa hazır. Yani Almanya olası bir savaşa hiç hazırlıklı değil. Trump kısa süre önce NATO liderlerine birer mektup göndererek savunma harcamaları konudaki görüşlerini aktarmıştı. Şimdi herhalde zirvede bu görüşleri tekrarlayacak. Elbette görüş ayrılıkları sadece savunma harcamalarının oranı ile sınırlı değil. Örneğin NATO üyesi Türkiye’nin Rusya’dan S-400 füzleri alma niyeti ittifak içinde ciddi memnuniyetsizlik yaratıyor. İran konusu ve Trump’ın bu ülkeye uygulanacak Amerikan yaptırımlarına diğer ülkelerin de uymaları talebi bir diğer önemli tartışma konusu.
Şunu hatırlamakta yarar var. Avrupa ülkeleri için NATO’nun önemi arttı çünkü Rusya’dan korkuyorlar. Ukrayna’da yaşananlar bu korkuyu artırdı. Özellikle Baltık ülkeleri Rusya’nın nefesini enselerinde hissediyorlar. Rusya’nın askeri gücü karşısında Avrupalıların ABD’ye ihtiyaçları var. Bu nedenle Trump’ı sevmeseler de bir uzlaşı üretmeye çalışacaklar. Trump’ın NATO’nun 5. maddesi konusunda zaman zaman söyledikleri müttefikleri korkutuyor. Avrupa kendi savunma gücünü oluşturmadığı sürece ABD’ye bağımlı kalacak. Avrupalıların yakında kendi savunma gücünü tamamlaması beklenmiyor. NATO zirvesinde ele alınacak konular arasında Avrupa’nın olası bir Rusya saldırısına karşı savunulması konusu olacak. 2020’ye kadar 30 gün içinde 30 mekanize tabur, 30 hava filosu ve 30 savaş gemisinin hazır olması konusu gündemde yer alacak. Yeni komuta merkezleri kurulacak. Trump-Putin görüşmesi öncesinde Ukrayna konusunda zirveden ne gibi mesajlar çıkacağı merakla bekleniyor. Ukrayna konusu ile bağlantılı olarak NATO Karadeniz’de varlığını güçlendirecek mi? Karadeniz’in jeo-stratejik önemi hızla artıyor. Zirve Karadeniz konusunda ne yapacak? Karadeniz’e kıyısı olan ülkeler (Romanya, Bulgaristan, Türkiye, Gürcistan, Ukrayna) ABD’nin de desteği ile donanmalarını güçlendirecek bir program açıklayabilirler. Gündemde terörizmle, siber saldırılarla mücadele gibi başka konular da var. Tabii NATO liderleri aynı zamanda Trump’ın Putin’le yapacağı görüşmeyi ve çıkacak sonuçları yakından izleyecekler.
Atlantik dayanışması hep NATO’nun belkemiğini oluşturmuştur. Donald Trump nedeniyle Atlantik dayanışmasının zorluklar yaşadığı bir dönemde NATO liderleri biraraya geliyor. Hızla değişen bir dünyada tehditler de artıyor ve değişiyor. NATO kendini yenileyerek bu meydan okumalarla başa çıkabilecek mi? NATO zirvesi ve arkasından gelecek Trump-Putin zirvesi bize bu konularda ipuçları verecek.