Ülkeler gelirlerinin bir kısmını savunmaya harcarlar. Bunun miktarı ülkeden ülkeye değişir. Teknoloji ve silahlar geliştikçe maliyetler artıyor. İnsanların refahı için kullanılabilecek kaynaklar askeri amaçlar için harcanıyor. 2017 yılında tüm dünyada askeri harcamalar 1739 milyar dolar olmuş. 2016 yılına göre yüzde 1.1’lik bir artış. Bu paralarla dünyanın tüm önemli sorunları çözümlenebilirdi. Tabii devletler birbirlerinden korktukları, kendilerini güvende hissetmedikleri sürece savunmaya para harcayacaklar. Silah üreten firmalar da büyük karlar elde etmeye devam edecekler. Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI) (Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü) her yıl dünyadaki askeri harcamalar konusunda veriler açıklar. Enstitünün sağladığı verilere göre dünyada uzun zamandan beri askeri harcamalar devamlı artıyor. Ülkeler savunma için daha fazla para harcıyorlar. SIPRI Başkanı Jan Eliasson, dünyada devamlı olarak askeri harcamaların yüksek olmasının kaygı kaynağı olduğunu belirtti. Bu durumun anlaşmazlıklara barışçı çözümler bulma çabalarını zorlaştırdığını söyledi. SIPRI’nin askeri harcamalarla ilgi 2017 verilerine bir göz atalım.
2017 yılında askeri harcamaları artmaya devam eden ülkelerin başında Çin geliyor. Çin aşağı yukarı 20 yıldan beri askeri harcamalarını devamlı artırıyor. Çin, global düzeyde askeri harcamalar konusunda ABD’den sonra ikinci sırada. 2017’de askeri harcamalarını 12 milyar dolarlık artışla 228 milyar dolara yükseltti. Bu, yüzde 5.6 oranında artış anlamına geliyor. 2008 yılında Çin’in dünya askeri harcamalarındaki payı yüzde 5.8’ken 2017 yılında yüzde 13’e ulaştı. Asya’da askeri harcamalarını artıran bir diğer ülke Hindistan’dı. Hindistan 2017 yılında askeri amaçlar için 63.9 milyar dolar harcadı. 2016’ya göre yüzde 5.5 oranında bir artış. Güney Kore’nin askeri harcamaları 2016’ya göre yüzde 1.7 artışla 39.2 milyar dolar oldu. Çin’in hızlı yükselişi komşu ülkelerde korku yarattığı için o bölgede askeri harcamalar hızla yükseliyor. Japonya, Vietnam, Güney Kore, Tayvan gibi ülkeler Çin’le nasıl başa çıkabileceklerini düşünüyorlar. Dünyanın en hassas bölgelerinden biri bu bölge.
Rusya son dönemlerde askeri harcamalarını artıran ülkeler arasında yer alıyordu. Ne var ki SIPRI verilerine göre 2017 yılında Rusya’nın askeri harcamalarında düşüş oldu. 2017 yılında Rusya’nın askeri harcamaları 66.3 milyar dolar oldu. Bu rakam 2016 yılına göre yüzde 20 oranında düşüş anlamına geliyor. SIPRI’ye göre 1998 yılından beri ilk kez geçen yıl Rusya’nın askeri harcamaları azaldı. Uzmanlar bu durumu ülkenin karşılaştığı ekonomik sorunlarla açıklıyorlar. Rusya 2014 yılından beri ekonomik zorluklar yaşıyor. Putin savunmaya ve orduyu modernleştirmeye öncelik vermeye devam ediyor ama parasını dikkatli kullanmak zorunda. Yüzde 20’lik bir düşüş askeri harcamalarda önemli bir azalmaya işaret ediyor. İlginç bir durum. Tabii 2017’deki bu düşüş Rusya’nın Batı ve Orta Avrupa ülkelerinde yarattığı korkuyu ortadan kaldırmıyor. Ukrayna’da yaşananlardan sonra bu ülkeler Rusya’yı tehdit olarak görüyor ve askeri harcamalarını artırıyorlar. 2017’de Batı ve Orta Avrupa ülkelerinin askeri harcamaları yüzde 1.7 oranında arttı. Bu ülkelerin çoğu NATO üyesidir ve NATO çerçevesinde askeri harcamaları artırma kararı aldılar. NATO’nun dünya askeri harcamalarındaki payı yüzde 52’dir. Yani dünyada askeri harcamaların yarısından çoğu 29 NATO üyesi ülkeye ait. Bu rakamın yüksek olması ABD’nin askeri harcamalarının çok yüksek olmasından kaynaklanıyor. ABD’nin 2017 yılında askeri harcamaları 610 milyar dolar oldu. 2016 yılında da ABD 610 milyar dolar harcamıştı. Yani artış yok. Ancak 2010 yılından sonra başlayan askeri harcamaları azaltma eğilimi sona erdi. 2018 yılında Amerikan askeri harcamalarının artması bekleniyor.
Çatışmalar ve istikrarsızlık bölgesi Ortadoğu’da askeri harcamaların artması sürpriz değil. SIPRI’ye göre 2017 yılında Ortadoğu’da askeri harcamalar yüzde 6.2 oranında arttı. Suudi Arabistan 2017 yılında askeri harcamalarını 69.4 milyar dolara yükseltti. Yüzde 9.2’lik bir artış. İran ve Irak’ın askeri harcamalarında da ciddi artış oldu. Dünyada askeri harcamalara Gayri Safi Milli Hasılası’nın en büyük kısmını ayıran 10 ülkeden yedisi Ortadoğu ülkeleri. Umman GSMH’sının yüzde 12’sini, Suudi Arabistan yüzde 10’unu, Kuveyt yüzde 5.8’ini, Ürdün yüzde 4.8’ini, İsrail yüzde 4.7’sini, Lübnan yüzde 4.5’ini ve Bahreyn yüzde 4.1’ini askeri harcamalara ayırıyor. Bunlar çok yüksek oranlar.
İnsanlık olarak çok değerli kaynakların önemli kısmını askeri harcamalara ayırıyoruz. Bu durumun yakında değişmesi beklenmiyor. Belki gün gele daha akıllı oluruz.