Dünyamız gerçekten “Batılılaşma” döneminden “Doğululaşma” dönemine giriyorsa bunun en önemli sembollerinden biri Çin’in geliştirdiği “Yeni İpek Yolu Projesi” olacak. Resmi ismi “Kuşak ve Yol Girişimi” (BRI) olan proje tarihteki ünlü İpek Yolu’nu, yani Çin’den Avrupa’ya uzanan ticaret yollarını yeniden yaratmayı amaçlıyor. 2013 yılında Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping tarafından açıklanan bu girişim hem kara, hem denizyollarını kapsıyor. Bu çerçevede Çin tarafından Asya Altyapı Yatırım Bankası (AIIB) oluşturuldu. Çin’in batısından başlayacak bir kara ulaşımı Orta Asya’dan geçip Ortadoğu’ya varacak ve Türkiye üzerinden Avrupa’ya uzanacak. Denizyolu Çin kıyılarından başlayıp Güneydoğu Asya, Hint Okyanusu üzerinden Afrika’ya varacak. Asya’dan Avrupa’ya ve Afrika’ya uzanacak, dünya nüfusunun yarısını barındıran 65 ülkeyi kapsayacak dev bir ticaret ve altyapı ağı söz konusu.
Xi Jinping’e ait bu projenin Çin’in yeniden büyük güç olduğunu dünyaya kanıtlaması, bu ülkeye jeo-stratejik, siyasi, ekonomik yararlar sağlaması amaçlanıyor. Yani Çin’in “yumuşak gücü” artacak. Elbette proje kapsamında olan diğer ülkeler de projeden yararlanacak. Çin bu proje için 4 trilyon dolar harcayacağını açıkladı. Çin’in parası var ve bunu yapabilir. Kısacası dünyamızda küreselleşmeyi, işbirliğini, insani temasları, ticareti artıracak, özellikle Asya’da önemli değişikliklere yol açabilecek iddialı bir kalkınma girişiminden söz ediyoruz. Bu çalışmalar çerçevesinde 14-15 Mayıs’ta Çin’in başkenti Beijing’de “Uluslararası İşbirliği İçin Kuşak ve Yol Forumu” gerçekleştiriliyor. Bugün ve yarın dünyanın gözleri Çin’in başkenti üzerinde olacak.
Foruma Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri António Guterres, Dünya Bankası Başkanı Jim Yong Kim, Uluslararası Para Fonu Başkanı Christine Lagarde, 29 ülkenin devlet ve hükümet başkanlarıyla 110 civarında ülkenin temsilcilerinin katılacağı açıklandı. Katılan liderler arasında Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Yunanistan Başbakanı Alexis Tsipras da var. ABD alt düzey bir delegasyonla katılıyor. G-7 grubundan sadece İtalya başbakan düzeyinde katılıyor. Katılıma ve katılım düzeyine bakarak Çin’le dostça ilişkiler içinde olan ülkelerle Çin’i rakip gören ülkeleri ayırt etmek mümkün. Forumda, altyapı, ulaştırma, ekonomik iş birliği, ticaret, sanayi yatırımları, enerji ve enerji kaynakları, finansal destek, halklar arası temaslar, çevrenin korunması, denizcilikte işbirliği gibi konuların ele alınacağı belirtiliyor. Forum ayrıca yoğun diplomatik temaslara olanak sağlıyor. Foruma katılan liderler kendi aralarında çeşitli temaslar yapıyorlar. Bunlardan biri Erdoğan-Tsipras görüşmesiydi. Demek ki iki gün diplomasinin ve medyanın kalbi Beijing’de atacak. Forum, Çin lideri Xi Jinping’e hem kendi kamuoyuna, hem de dünya kamuoyuna uluslararası ilişkilerde önemli rol oynadığı mesajını iletme fırsatı verecek. Forumdaki konuşmasında Davos’ta yaptığı gibi küreselleşmeye, serbest ticarete vurgu yapması bekleniyor. ABD Donald Trump’la içine kapanma eğilimi gösterirken küreselleşme ve serbest ticaret bayrağını Çin’in üstlenmesi ilginç değil mi? Trump’ın politikaları Çin’in işini kolaylaştırıyor. ABD ve Batı Avrupa, “Kuşak ve Yol Girişimi’ne” mesafeli dururken Doğu Avrupa ülkelerinin daha sıcak baktığı gözden kaçmıyor. Dünya değişiyor.
Çin’in mali gücü çok büyük. Bu güçle demiryolları, karayolları, havaalanları, limanlar, enerji santralleri vs. inşa edebiliyor. Örneğin Çin büyük miktarda paralar harcayarak Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru’nu yaratıyor. Projenin 46 milyar dolara mal olacağı hesaplanıyor. Bu koridorun sonundaki Pakistan’ın Gwadar limanı geliştiriliyor. Bu koridor hem Çin’e büyük avantajlar sağlayacak, hem de Pakistan’ı güçlendirecek. Pakistan Çin’in önemli müttefiklerinden biri. Bu nedenle Pakistan Başbakanı Navaz Şerif Beijing’de ama Hindistan Başbakanı Narendra Modi orada değil. Bölgesel güçler projeye kendi çıkarları temelinde yaklaşıyorlar. Bu gayet doğal.
Bu projenin sonuçta başarılı olup olmayacağı konusunda tartışmalar var. Özellikle batılı analizciler projenin ekonomik rantabilitesi konusunda çeşitli sorular gündeme getiriyorlar. Beijing’teki forum ve sonuçları bu konuda bize bazı ipuçları verecek. Dünyadaki güçler dengesinde önemli değişiklikler meydana geliyor. Çin hızla yükseliyor. “Uluslararası İşbirliği İçin Kuşak ve Yol Forumu” bunun bir yansıması. Yeni İpek Yolu konusu bizi meşgul etmeye devam edecek.