27 Mart Pazartesi günü Birleşmiş Milletler’de çok önemli bir konferans çalışmalarına başladı. Konferansın amacı nükleer silahları yasaklayacak bir sözleşmeye gidecek yolu açmak. Nükleer silahlar insanlık ve tüm canlı varlıklar için en büyük tehditlerden birini oluşturmaktadır. Nükleer ülkelerin elinde dünyamızı ve üzerinde yaşayanları çok kez yok edecek miktarda nükleer silah var. 2016 yılı itibarıyla dünyada 15 bin nükleer başlık olduğu biliniyor. (Soğuk Savaş döneminde 70 bin nükleer başlık vardı.) Nükleer silahları yasaklayacak bir anlaşma bizi bu tehlikeden kurtarma yönünde önemli bir adım olacak. Yapılabilecek en akıllı iş bu silahları yasaklamaktır. Yığınsal kırım silahları arasında yasak olmayan tek silah nükleer silahlardır ve yasaklanmaları zamanı gelmiştir. Bu çerçevede iki binden fazla bilim insanı açık bir mektup yayınlayarak nükleer silahları yasaklama çabalarına destek verdiler.
Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu 23 Aralık 2016’da oy çokluğuyla 71/258 sayılı kararı onayladı. Karar, nükleer silahları yasaklayan ve hukuki bağlayıcılığı olan bir enstrümanın kabulünü sağlayacak bir konferansın toplanması yönündeydi. 113 ülke karar lehinde, 35 ülke aleyhinde oy kullandı. 13 ülke ise çekimser kaldı. Güvenlik Konseyi daimi üyesi ve nükleer güç olan ABD, İngiltere, Fransa ve Rusya karar aleyhinde oy kullandılar. Nükleer silahlara sahip Çin, Hindistan, Pakistan ise çekimser kaldı. 16 Şubat 2017’de New York’taki BM merkezinde konferansı hazırlayacak bir toplantı yapıldı. Toplantıya nükleer güç olan Çin ve Hindistan’la NATO üyesi Hollanda da katıldı. Bu toplantıda 71/258 sayılı karar çerçevesinde 27-31 Mart ve 15 Haziran-7 Temmuz tarihleri arasında konferansın toplanması kararlaştırıldı. Dünya basının fazla ilgisini çekmese de bu önemli konferansın birinci aşaması yarın tamamlanacak. Konferansın nükleer silahları yasaklayacak bir sözleşmenin hazırlanmasına kapıyı açması bekleniyor.
Dünyamızı nükleer silahlardan arındırmak aklı başında her insanın destekleyeceği bir hedeftir. Şimdi ilk kez BM düzeyinde bu yönde ciddi bir çalışma başlatılmış durumda. Nükleer silahların hukuki bağlayıcılığı olan bir sözleşme ile yasaklanması kapsamlı nükleer silahsızlanma yönünde önemli bir adım olacak. Elbette nihai hedef nükleer silahların tamamen yok edilmesi olmalıdır. Nükleer silahlara sahip ülkelerin bin bir dereden su getirip böylesi bir sözleşmeye karşı çıkması beklenen bir şey. Nitekim ABD, İngiltere, Fransa, Çin, Rusya, Hindistan gibi ülkeler pazartesi günü başlayan konferansa katılmadılar. ABD’nin BM Daimi Temsilcisi Nikki Haley, anne olduğunu, ailesi için en büyük isteğinin nükleer silahlardan arınmış bir dünya olduğunu ama bunun gerçekçi olmadığını ve konferansa katılmayacağını belirtti. Nükleer silahsızlanma konusunda en büyük sorumluluk ABD ve Rusya’ya aittir. Dünyadaki nükleer silahların yüzde 93’ü bu iki ülkenin elindedir. Ancak bu ülkeler ve ABD nükleer şemsiyesi altında olan NATO ülkeleri nükleer silahların yasaklanması anlaşmasına sıcak bakmıyorlar. Nükleer silahların yasaklanmasına ilke olarak karşı olduklarını söylemiyorlar. Henüz bunun zamanın gelmediği argümanını kullanıyorlar.
Nükleer silahları yasaklayacak bir sözleşmeyi destekleyenler amacın kimyasal ve biyolojik silahlar, kara mayınları, misket bombaları gibi silahları yasaklayan uluslararası hukukta nükleer silahlar konusundaki boşluğu doldurmak olduğunu belirtiyorlar. Peki, böylesi bir sözleşmenin hazırlanıp yürürlüğe girmesi durumunda nükleer silahlara sahip ülkeler ve onların şemsiyesi altında olan ülkeler bu sözleşmeye taraf olacak mı? Büyük olasılıkla olmayacak. Ancak olmasalar bile nükleer silahları yasaklayan bir sözleşmenin yürürlüğe girmesi uzun vadede olumlu sonuçlar doğuracak. Nükleer silahların yasak olduğu konusunda hukuki norm oluşmasına katkıda bulunacak. Nükleer ülkeler istese de istemese de böylesi bir sözleşme yönünde ok yaydan fırladı. Bunu engelleyebilmeleri çok zor.
BM ilk kez nükleer silahları yasaklayacak bir sözleşme pazarlıklarının başlamasına onay verdi. BM üyelerinin büyük çoğunluğu (120 civarında) böylesi bir sözleşmeyi destekliyor. Karşı çıkan ülkeler 40 civarında. Tabii henüz sürecin başındayız. Konuya ilişkin pazarlıkların nasıl gelişeceğini, sonucun ne olacağını şimdiden öngörmek zor ama konunun uzmanları başarı şansının yüksek olduğuna inanıyorlar. Nükleer silahsızlanma tüm insanlık için önemli bir hedeftir. Bunun gerçekleşmesi için yapıcı diyalog, diplomatik yaratıcılık gerekecek. Bakalım 2017 yılı nükleer silahların yasaklanması yönünde ciddi adımların atıldığı bir yıl olacak mı? Dileğimiz olması yönünde.