Dünya Sağlık Örgütünün (DSÖ) tarafından, sigaranın zararlarını önlemek, kullanımını azaltmak ve toplumsal farkındalık oluşturmak amacıyla her yıl 9 Şubat, “Dünya Sigarayı Bırakma Günü” olarak anılıyor.
DSÖ, Sağlık Bakanlığı, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Yeşilay Derneği ve Amerikan Kanser Araştırma Enstitüsü (AICR) verilerinden derlediği bilgilere göre, tütün mamulleri, tüketicilerinin yarısından fazlasının hayatını kaybetmesine yol açıyor.
DSÖ’nün 2021 verilerine göre, dünya genelinde yaklaşık 1,5 milyar insan sigara içiyor ve 2025’te bu rakamın 1,7 milyara ulaşacağı sanılıyor.
Tütün kullanımında yaş ortalaması 46 yaş ve üstü. Bu ortalama, erkeklerde 45-54, kadınlarda ise 55-64 yaş grubu olarak belirtiliyor.
Dünyada her yıl 8 milyondan fazla kişi tütün ürünü kullanımından kaynaklı kalp krizi, kanser, damar hastalıkları, hipertansiyon ve solunum yolu hastalıkları gibi nedenlerle hayatını kaybediyor. Bu ölümlerden 1 milyondan fazlası ise sigara dumanına maruz kalmaktan kaynaklanıyor.
Sigara kaynaklı ölümlerin gelecek 8 yılda iki katına çıkması öngörülüyor.
DSÖ’nün tahminlerine göre, dünyadaki çocukların yarısı tütün dumanına maruz kalırken, yaklaşık 70 bin çocuk, pasif etkilenme sonucu solunum yolu enfeksiyonları nedeniyle 5 yaşından önce hayatını kaybediyor.
Sigara kullanım oranları ülkelerin ve bölgelerin gelişmişlik düzeyine göre farklılık gösteriyor. Verilere göre, dünyada 1 milyarın üzerinde aktif sigara kullanıcısı var ve bunların yüzde 84’ü gelişmekte olan veya az gelişmiş ülkelerde yaşıyor.
TÜİK’in açıkladığı veriler göre, Türkiye’de 15 milyondan fazla kişi sigara tüketiyor. Her gün tütün kullanan 15 yaş ve üzeri bireylerin oranı, 2016’da yüzde 26,5 iken, 2019’da yüzde 28’e çıktı.
Türkiye’de 35-44 yaş grubu erkeklerin yüzde 52,9’u, aynı yaş grubundaki kadınlarınsa yüzde 24,1’i her gün sigara kullanıyor.
DSÖ’nün verilerine göre, Türkiye’deki ölümlerin erkeklerde yüzde 31’i, kadınlarda ise yüzde 12’si tütün kullanımına bağlı hastalıklar yüzünden gerçekleşiyor.
Tütün kullanımından dolayı her yıl yaklaşık 83 bin kişinin hayatını kaybettiği Türkiye’de, 252 bin çocuk ise maruz kaldığı dumandan dolayı ölüyor.
FutureBright Group – Yeşilay iş birliğinde 2 bin kişinin katılımıyla yapılan araştırma, Kovid-19 salgını sırasında Türkiye’de sigara kullananların yüzde 5’inin sigarayı bırakmak istediğini ortaya koydu. Araştırmaya katılanların yüzde 51’i ise sigarayı bırakma fikrine olumlu baktı.
EN ÇOK TÜTÜN KULLANAN ÜLKELER
Dünyada en yüksek sigara içme oranları Güneydoğu Asya ve Balkan ülkelerinde bulunurken Batı Avrupa ve Amerika’da bu oran daha düşük görülüyor.
Birçok Güney ve Güneydoğu Asya ülkesinde, sigara içme oranı erkekler arasında daha yüksek. Örneğin Endonezya’da erkeklerin sigara içme oranı yüzde 76,2 iken, kadınlarda bu oran sadece yüzde 3,6.
DSÖ ve ülkeler bazında yürütülen tütün karşıtı kampanyaların etkili olmasıyla sigara bağımlılığı dünya çapında hızla düşme eğiliminde.
Örneğin, 2000 yılında İngiltere’de sigara içme oranı yüzde 38 iken, söz konusu kampanyalar sonrası bu oran yüzde 19’lara kadar düştü.
Tütün içen dünya nüfusunun üçte ikisini Çin, Hindistan, Endonezya, ABD, Rusya, Bangladeş, Japonya, Türkiye, Vietnam ve Filipinler oluşturuyor.
Bu ülkeleri sırasıyla Myanmar, Şili, Lübnan, Sırbistan, Bangladeş, Yunanistan ve Bulgaristan takip ediyor.
“TÜTÜN ÇEVREMİZE TEHDİT” KAMPANYASI
DSÖ “Küresel Tütün Kullanımı Eğilimleri 2000-2025” raporuna göre, 2000 yılından sonra tütün kullananların oranının dünya nüfusunun yüzde 33,3’ü olacağı tahmin edilirken 2015 yılından günümüze kadar bu oran yüzde 24,9’a kadar geriledi. Tütün kullanımındaki bu düşüşün tütün kontrolüne yönelik mücadeleden kaynaklandığı belirtiliyor.
DSÖ, bu yıl “Tütün çevremize tehdit” sloganı ile küresel bir kampanya başlattı. Kampanya özellikle tütün ekimi, üretimi, dağıtımı ve atıkların çevresel etkileri konusunda farkındalık yaratmayı amaçlıyor. Hükümetleri, tütün atıklarının oluşturduğu çevresel ve ekonomik maliyetleri, üreticilere yüklemeleri için planlama yapmaya teşvik ediyor.
Sigara ile mücadele kampanyasında ayrıca tütün kullanımı ve talebi azaltmak için “dumansız yasalar” çıkarılması ve tütün tüketimine ilişkin vergilerin arttırılması çağrısı yapılıyor.
Bir yandan reklam kampanyaları ve kamu spotlarıyla sigarayı bırakmaya özendirmeyi amaçlayan küresel kampanya, diğer yandan da tütün endüstrisinin pazarlama faaliyetlerini hedef alacak.
DSÖ, 2005 yılından itibaren “Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi (TKÇS)” ile tütün üretim ve tüketimini kontrol altına almak ve sigaranın zararlarını azaltmak için çalışmalar yürütüyor. 91 ülkeden yaklaşık 3,9 milyar kişi sözleşmede yer alan uyarılardan yararlanıyor. Türkiye de TKÇS’ye imza atan ve bu çalışmaları başarıyla yürüten ülkelerden biri.
TÜTÜN EKİMİ İÇİN HER YIL 3 MİLYON 500 BİN HEKTAR YOK EDİLİYOR
DSÖ’nün verilerine göre, tütün yetiştirmek için her yıl dünyada yaklaşık 3 milyon 500 bin hektar ormanlık alan yok ediliyor.
Tütünün yetiştirmenin özellikle gelişmekte olan ülkelerde ormanların yok edilmesine neden olduğu ifade ediliyor. Tütün üretiminin yüzde 90’ı düşük ve orta gelirli ülkelerde yapılıyor. Gelişmekte olan ülkelerde özellikle ekonomik getiriler nedeniyle tütün üretimi teşvik ediliyor.
Tütün üretimin ve kullanımının çevresel etkilerinin gezegenin kıt olan kaynakları üzerinde ciddi bir baskı oluşturduğu belirtiliyor.
Yıllık 84 megaton karbondioksit eşdeğeri sera gazı emisyonuna neden olan tütün endüstrisinin ekosistem üzerinde de büyük bir zarar oluşturduğu vurgulanıyor.
Dünya çapında her yıl 4,5 trilyon sigara izmariti de düzensiz bir şekilde doğaya atılıyor. Doğaya karışan izmaritler zehirli atık üretiyor ve binlerce kimyasalın havaya, suya ve toprağa karışmasına neden oluyor.