İngiliz Milletler Topluluğu Savaş Mezarları Komisyonu’nun raporuna göre, “1. Dünya Savaşı sırasında Britanya İmparatorluğu adına savaşırken ölen Asyalı ve siyah askerler, beyazlarla eşit koşullarda anılmıyor”.
Komisyonun araştırmasına göre hayatını kaybeden çoğu Afrikalı ve Orta Doğulu en az 116 bin asker “isimleriyle anılmadı ya da hiç anılmadı”.
Rapora ilk ulaşan gazete olan Guardian, raporda bu sayının 350 bine kadar çıkabileceğinin yazıldığını aktarıyor. Raporda bunun nedeni olarak “yaygın ırkçılık” gösteriliyor.
Araştırmada ulaşılan bilgiler sonrası İngiliz Milletler Topluluğu Savaş Mezarları Komisyonu “Bir asır önce yaşanan olaylar o zaman da yanlıştı, şimdi de yanlış” diyerek özür diledi. Komisyon Başkanı Claire Horton da “Geçmişin hatalarını görüp kabul ediyoruz. Çok üzgünüz ve bunu düzeltmek için hemen adım atacağız” dedi.
İngiltere Savunma Bakanı Ben Wallace’ın bugün raporla ilgili olarak milletvekillerini bilgilendirmesi bekleniyor.
‘Mezar taşı yerine toplu anıt’
Rapora göre 45 bin ila 54 bin Asyalı ve Afrikalı asker de “eşit olmayan şekilde anıldı”.
Komisyon savaşta hayatını kaybeden beyaz askerlerin her biri için mezar taşı bulunduğunu belirtirken, Afrikalı ya da Asyalı bazı askerlerin sadece toplu anıtlarda anıldığına dikkat çekti. Bazılarının ismi ise anıtlarda bile değil, sadece kayıtlarda geçiyor.
Raporda bu askerleri gerektiği gibi ve beyazlarla eşit şekilde anmamanın nedenlerinin “bilgi kıtlığı, diğer kurumlardan gelen yanlış bilgiler ve kolonyal yöneticilerin şahsi fikirleri” olduğu belirtilirken, “Bununla birlikte, tüm bu kararların temelini, yerleşik önyargılar, yerleşik fikirler ve emperyal tutumlardaki yaygın ırkçılık oluşturuyor” denildi.
“Ortalama bir yerli mezar taşını anlamaz”
Raporda yer verilen örneklerden biri, o dönemki adıyla Altın Sahili olan bugünkü Gana’nın valisi F G Guggisberg’in tutumu.
Vali, Londra’daki bir toplantıda, ölen askerler için bireysel değil toplu mezar yapılmasını öneriyor ve kayıtlara geçirilmiş şu sözleri sarf ediyor: “Altın Sahili’nin ortalama bir yerlisi bir mezar taşını ne anlar, ne de takdir eder”.
Buna cevaben komisyon yetkilisi Arthur Browne, “Belki 200 ya da 300 yıl sonra yerli halk daha medeni olduğunda, kendi topraklarında ölen askerleri için mezar taşları konulmuş olduğunu ve beyaz silah arkadaşlarıyla aynı muamelenin uygulanmış olduğunu görmek onları memnun eder.” cevabını veriyor.
1917’de kurulan İmparatorluk Savaş Mezarları Komitesi, savaşta ölenleri anmakla sorumlu.
“Hiçbir özür telafi edemez“
Komisyonun araştırması 2019 yılında, Channel 4’da yayımlanan “Hatırlanmayanlar” belgeseli sonrası başlamıştı.
Belgeseli hazırlayan İşçi Partili milletvekili David Lammy, raporun “dönüm noktası” olduğunu söyledi.
Twitter’dan paylaştığı mesajda Lammy “Hiçbir özür ‘Hatırlanmayanlar’a yapılan saygısızlığın telafisi olamaz. Ne var ki bu özür bize ulus olarak tarihimizin bu çirkin yanını detaylıca inceleme ve bizim için hayatını veren her bir askere saygımızı düzgün bir şekilde sunma fırsatı veriyor” dedi.
1. Dünya Savaşı’nda Britanya İmparatorluğu için yaklaşık 6 milyon asker savaşmıştı.
