Çekilme anlaşması onaylanmadığı ya da çekilme sürecini başlatacak Lizbon Anlaşması’nın 50. maddesinin yürürlüğe gireceği tarih ertelenmediği müddetçe, 29 Mart günü saat 23.00’te İngiltere AB’den bir anlaşma olmadan ayrılacak ve bir saniye içerisinde her şey değişecek.
AB’ye giden İngiliz ürünleri bir anda vergiye tâbi hale gelecek ve sağlığa uygunluk gibi çeşitli kontrol süreçlerinden geçmeleri gerekecek. Her ne kadar İngiliz hükümeti altyapı hizmetlerinin yetersizliği nedeniyle bunu hemen uygulamaya koymayacağını belirtse de, AB’den İngiltere’ye giren ürünler de bazı kontrollerden geçmek durumunda kalabilir.
Balıkçılık, hava trafiği, nükleer enerjiye ilişkin düzenlemeler de göz açıp kapayıncaya kadar değişecek. Manş Denizi üzerinden İngiltere ve Fransa’yı birbirine bağlayan Dover-Calais feribot hattında ciddi anlamda yavaşlama söz konusu olabilir, havaalanlarında beklenmedik gecikmeler de.
Kritik durum ilan edildi
AB referandumundan beri bir dizi devlet memuru, bu sorun üzerinde çalışıyor. Bu haberin yazıldığı sırada, anlaşmasız çekilme senaryosuna hazırlık olarak 4 bin memur görev yerlerine yerleştirilmiş durumda. AB’den ayrılma vakti yaklaştığında, 5 bin memur daha görevlendirilmiş olacak. Brexit akşamı, hükümetin ‘kritik durum’ ilan etmesi ve ‘komuta ve kontrol’ durumunu devreye sokarak haftanın 7 günü günde 24 saat çalışmaya başlaması bekleniyor.
Kabine AB’den anlaşmasız ayrılmanın beklenmedik sonuçlarını çözmek için çaba gösterirken, Cobra adı verilen hükümetin acil durum komitesi de toplantı haline geçecek. Savunma Bakanlığı, 3 bin 500 çalışanı yardım için görevlendirme sözü verdi. Bu çalışanların yüzde 10’u yedekte tutulacak. İngiliz hükümetinin diğer dairelerindeki 14 askeri planlama uzmanı çoktan çalışmaya başladı. Buna rağmen, kamu görevlilerinin müdürü konumundaki John Manzoni, anlaşmasız bir Brexit’in “biraz sarsıntılı” olabileceğini düşünüyor.
Kent şehri aracılığıyla yolculuk
En büyük endişelerden biri, İngiltere’nin güneydoğusundaki Dover ve Folkestone yoluyla Manş Denizi’nin altından giden tır trafiğinin duracak noktaya gelmesi. Bunu engellemek için, ‘Operation Brock’ isimli, 13 bin tırın park edilmesini içeren bir plan hazırladı.
2 bin tır M20 otoyoluna, 6 bin tır ise Manston Havaalanı’na park edecek. Bu yeterli gelmezse, M26 otoyolu diğer 5 bin tır için kullanılacak. İngiliz hükümeti, Kent İl Meclisi’ne Manston Havaalanı’nı ve havaalanının çevresindeki yolları ve trafik ışıkları ile işaretlerini iyileştirmesi için 28,8 milyon sterlin ödenek verdi. Böylece, 2015 yılında Fransa’nın Calais kentindeki grev sırasında olduğu gibi Kent’te faaliyetin durma noktasına gelmemesi umuluyor.
Gemi sevkiyatı trafiği
Eğer Dover ve Folkestone’da yavaşlama olursa ve ülke içine ve dışına malların dolaşımı aksamaya başlarsa, hükümet Avrupa’ya açılan diğer yolları devereye sokmayı umuyor. Acil bir durumun oluşması halinde, Ulaştırma Bakanlığı 3 feribot şirketine ek seferler koyması için 107,7 milyon sterlin ödeyecek. Fransız şirket Brittany Ferries, 6 hafta boyunca Portsmouth-Le Havre, Poole-Cherbourg ve Plymouth-Roscoff hatlarını yoğunlaştıracak.
Diğer bir feribot şirketi DFDS de bazı hatlarındaki sefer sayısını artıracak.
Seaborne Freight isimli yeni bir firmadan da Ramsgate ve Ostend arasındaki sefer sayısını yükseltmesi istendi ancak bunun çekilme tarihine yetişip yetişmeyeceği belirsiz.
Ulaştırma Bakanlığı’nın belgelerinde, “Avrupa Birliği üye devletlerinin kontrollerini artırması nedeniyle, 29 Mart 2019’dan itibaren İngiltere limanlarında ve çevresinde yoğunluk ihtimali ve bunun sonucunda da Dover ve Folkestone’daki limanların kapasitesinde yavaşlama söz konusu olabilir” deniliyor.
“Ek feribot seferlerinin konulmaması halinde bu, malların gecikmesine ve İngiltere ekonomisinde önemli ölçüde ve geniş çapta aksaklıklar ile Kent’teki karayollarında aksamalara yol açabilir.” Bazı liman işletmeleri, yoğunluğun artması ihtimaline karşın Dover’dan uzak limanlarda altyapı hizmetlerini geliştiriyor.
İlaçlar
Temel sorunlardan bir diğeri ilaçların tedarik edilmesi olabilir, ancak Sağlık Bakanlığı geniş çaplı acil durum planları oluşturdu. Eczanelerde satılan ilaçları altı hafta yetecek şekilde depolamaya başladı. 5 bin paletin sığacağı şekilde dondurulmuş depolama alanları için 1 milyon sterlinlik, oda sıcaklığındaki depolama alanlarının kullanımı içinse 9 milyon sterlinlik kontrat imzalandı. Hükümet içerisinde feribot hatlarında ilaçlara ve tıbbi malzemelere öncelik verilmesi için anlaşmaya varıldı, ancak bunun nasıl işleyeceği henüz bilinmiyor.
Gıda
Konu gıdaya geldiğinde de aynı sorunla karşılaşılıyor. Gıda üreticileri malzemeleri stokluyordu, ancak boş olan soğuk ve oda sıcaklığı depolalama alanlarının sayısı giderek azalıyor. İngiltere gıda anlamında yüzde 60 oranda kendine yeterli. Dolayısıyla pek çok insan gıda krizi beklemiyor, ancak Avrupa Birliği’nden gelen bazı taze gıdaların bulunmasında sorunlar yaşanabilir.
Bir kez daha, sonuçları tahmin etmek zor. İngiltere Çevre, Gıda ve Kırsal İşler Bakanlığı, ‘İngiltere’nin AB’den anlaşmasız ayrılması durumunda ortaya çıkabilecek durumlar için’ haftanın 7 gün 24 saati çalışacak bir acil durum merkezinde çalıştırmak üzere eleman işe alıyor. İngiltere’deki fazla taze gıda ve besi hayvanının vaktinde ihraç edilememesi durumunda ne olacağı da bir soru işareti.
Protestolar
AB’den anlaşmasız ayrılmaya ya da bu durumun sonuçlarına öfkeli olanların protesto eylemleri düzenleme ihtimali de endişe yaratıyor. İngiltere Ulusal Suç Ajansı yetkilileri çalışanlarına gönderdiği bir bilgilendirme notunda, “Anlaşmasız ayrılma ülke çapında aynı anda gerçekleşecek kısa zamanlı ancak kaydadeğer aksamalara yol açabilir” deniyor. Ajansın notunda, “ulaşım kısıntıları, yakıt ve gıda kıtlığı, protestolar çalışanları hem kişisel hem de profesyonel anlamda etkileyebilir” deniliyor. Üst düzey yetkililer protesto ihtimalinin düşük olduğunu düşünseler de bazı polis memurlarının Brexit’in ilk haftalarındaki izinlerinin iptal edildiği belirtiliyor.
Suç
AB’den anlaşmasız ayrılmanın gerçekleşmesi halinde, İngiliz polisi AB suçla mücadele mekanizmalarına erişimlerini kaybedecekler. Avrupa Polis Teşkilatı (Europol) ve yurt dışındaki diğer emniyet birimleriyle irtibat halinde olan İngiltere Ulusal Suç Ajansı, bu araçlara erişim kaybının yol açacağı sorunları azalmak için, daha az etkili olan Interpol ve diğer insan gücüne dayanan sitemleri kullanabilmek için 87 kişiyi işe aldı. Uluslararası alanda suçluların ya da kayıp insanların bulunması için bir Uluslararası Suç Koordinasyon Merkezi kuruluyor.
Sınırlar
İngiltere’nin tüm sınır ve gümrüklerindeki değişikliklere hazırlanmak için bir ekip kuruldu. Hükümet, AB’den anlaşmasız çekilme olması durumunda İngiltere sınırlarının olması gereken seviyenin altında çalışacağını itiraf ediyor. Sınır Gücü, diğer personel AB ile ilgili eğitimden geçerken, operasyonel sorunların oluşması durumunda devreye girmeleri için 300 kişiyi işe alarak bir ekip oluşturdu. Sınırlarda yeterli personelin olduğundan emin olmak için 600 kişiyi daha işe aldı.
Balıkçılık
AB’den anlaşmasız ayrılınması durumunda, İngiltere balıkçılık yapılan sularını uzun yıllardır olduğundan daha yaygın bir şekilde kendi kontrol etmek zorunda kalacak. Kraliyet Donanması, balıkçıları korumak için devriye gezen üç gemiyi hizmet dışına çıkarma planlarını iptal etti. Şu anki devriye hizmetini de üç katına çıkarmayı planlıyor. İngiltere’nin çevresindeki denizlerdeki düzenden sorumlu olan kamu kuruluşu, gelecek dört yıl boyunca balıkçı gemilerine yönelik devriye faaliyetleri yürütmeleri için sivil gemilere 40 milyon sterlin ödeyecek.