Page 24 - Londra Gazete Sayı 1122
P. 24

24 DÜNYA                                                          LondraGazete.com                                   Londra Gazete, 08 Eylül 2022 Perşembe







                                                                                                       Aşırı işlenmiş gıdalar kanser

                                                                                                      ve erken ölüm riskini artırıyor


                                                                                                       ABD ve İtalya’da yapılan iki  lirlendi.
                                                                                                     yeni ve büyük ölçekli araştır-   Memorial    Sloan-Kettering
                                                                                                     mada, aşırı işlenmiş gıdaların   Kanser Merkezi’nden Dr. Ro-
                                                                                                     fazla tüketiminin kalın bağır- bin Mendelsohn, “Kadınlar
                                                                                                     sak  kanseri  riskini  önemli  öl- ‘daha sağlıklı’ aşırı işlenmiş gı-
                                                                                                     çüde artırmanın yanı sıra kalp  daları seçmiş olabilirler.” dedi.
                                                                                                     hastalığı ve erken ölüme yol     Buna karşın, kadınların piz-
                                                                                                     açtığı ortaya çıktı.           za gibi hazır gıdaları daha
                                                                                                       CNN’de yer alan habere göre,  fazla tüketmeleri halinde ka-
                                                                                                     ABD ve İtalya’da yapılan araş-  lın bağırsak kanseri riskinin
                                                                                                     tırmalarda, aşırı işlenmiş gı-  daha da artacağı belirtilirken,
                                                                                                     daların insan sağlığı açısından   erkeklerin çok fazla et, kümes
                                                                                                     ciddi riskleri beraberinde ge-  hayvanı veya deniz ürünleri
                                                                                                     tirdiği görüldü.               bazlı hazır ürünler ve şekerle
         Dünya genelinde 771 milyon                                                                  sında hazır çorbalar, soslar,   tatlandırılmış içecekler tüket-
                                                                                                       Aşırı işlenmiş gıdalar ara-
                                                                                                                                    meleri halinde bağırsak kan-
                                                                                                     dondurulmuş pizzalar, hazır
                                                                                                                                    seri riskinin daha yükseldiği
           kişi okuma yazma bilmiyor                                                                 yemekler ve sosisli sandviçler,   kaydedildi.
                                                                                                     sosisler,  patates  kızartması,
                                                                                                                                      Araştırmada, aşırı işlenmiş
                                                                                                     gazlı içecekler, hazır kurabiye-
                                                                                                     ler, kekler, şekerler, çörekler   gıdaları çok tüketen çocukla-
                                                                                                                                    rın daha hızlı kilo aldığı görü-
          BM verileri, dünya genelinde  binden fazla okul hasar gördü ve  kadınlar, okuma yazma bilme-  ve dondurma gibi yiyecekler   lüyor.
         üçte ikisini kadınların oluşturdu- 200’den fazla okul da yıkıldı.  yenlerin yüzde 59’unu oluşturu-  yer alıyor.              New York Üniversitesinden
         ğu 771 milyon kişinin okuma yaz-  Tüm bu rakamların öğrenim  yor. Orta ve Doğu Asya, Avrupa,   200 binden fazla erkek ve   Profesör Marion Nestle, yüz-
         ma bilmediğini ortaya koyuyor.  sürecindeki öğrencileri doğrudan  Kuzey Amerika, Latin Amerika   kadının beslenme düzeni ince-  lerce çalışmada aşırı işlenmiş
          Dünya genelinde üçte ikisini ka- etkilediği vurgulandı. Yayımlanan  ve Karayipler’de kadın ve erkek   lendi               gıdaların obezite, kanser, kar-
         dınların oluşturduğu 771 milyon  araştırmada Kovid-19 nedeniyle  okuryazar  arasındaki  fark  azken   ABD’de yapılan ilk araştırma   diyovasküler hastalık ve genel
         kişi hala okuma yazma bilmiyor.  ortaya çıkan olumsuz sonuçlara  Kuzey Afrika, Batı ve Güney Asya   kapsamında 28 yaşına kadar   ölümle ilişkisine işaret edildi-
         Birleşmiş  Milletler Eğitim,  Bilim  da yer verildi. Buna göre eğitim  ile Sahraaltı Afrika’da cinsiyetler   200 binden fazla erkek ve ka-  ğini söyledi.
         ve Kültür Örgütü (UNESCO) ve- süreci aksayan 24 milyon kişinin  arasındaki okuryazarlık oranları   dının beslenme düzeni ince-
         rilerine göre, son 50 yılda dünya  öğrenim sürecine dönemeyeceği  farkı daha fazla.         lendi.                           ERKEN ÖLÜMÜ TETIKLIYOR
         genelinde özellikle genç nüfusta  tahmin ediliyor. Bu kişilerin 11   Okuryazar oranının en düşük   Aşırı işlenmiş gıda tüketimi   İkinci araştırma kapsamında
         okuryazarlık oranı kayda değer  milyonluk kesiminin de kız ço- olduğu ülkelerde kız çocukları   nedeniyle oluşan kalın bağır-  ise İtalya’nın Molise bölgesin-
         ölçüde artış gösterdi. Ancak bu  cukları ve genç kızlar olacağı ön- erkeklere göre daha dezavantajlı   sak kanserinin kadınlara na-  de yıllarca 22 binden fazla in-
         ilerlemeye rağmen 2020’de dünya  görülüyor.                  konumda bulunuyor. Sahraaltı   zaran erkeklerde daha fazla    san izlendi.
         genelinde 771 milyon yetişkinin                              Afrika ülkelerinde 6 ile 11 yaş   görüldüğü ortaya çıktı.       Mart 2005’te başlayan araş-
         okuryazar olmadığına dikkat çe-    AFRIKA VE GÜNEY ASYA      aralığında yaklaşık 9 milyon kız   Araştırmada kalın bağırsak   tırma, kanser, kalp ve beyin
         kildi. Bu sayının üçte ikisini ka-  BÖLGESINDE ORANLAR DÜŞÜK  çocuğu eğitimden mahrumken,   kanseri riskinde cinsiyet farkı-  hastalıkları için risk faktörle-
         dınlar oluşturuyor.                     SEVIYEDE             erkeklerde bu sayı 6 milyon civa-  nın nedenleri halen bilinmedi-
                                         UNESCO  İstatistik  Enstitü- rında. İstatistikler, 15 yaş ve üzeri   ği kaydedildi.        rini değerlendirmek üzere ya-
                 OKURYAZARLIK          sü’nün verileri, özellikle Afrika ve  kadınların okuryazarlık oranı bu   Tufts Üniversitesinden Fang   pıldı.
              ORANLARINDA ARTIŞ        Güney Asya ülkelerindeki düşük  bölgelerde oldukça düşük oldu-  Fang Zhang, araştırmada, yo-   Şeker ve doymuş veya trans
          UNESCO  İstatistik  Enstitü- okur yazarlık rakamlarını ortaya  ğunu ortaya koyuyor. Buna göre   ğurt  gibi  aşırı  işlenmiş  süt   yağ oranı yüksek gıdalar gibi
         sü’nün yayımladığı veriler son  koyuyor. Buna göre Sahraaltı Af- 15 yaş üzeri kadınların en düşük   ürünlerinin daha fazla tüketil-  besin değeri düşük gıdalarla
         yıllarda okuryazarlık oranında  rika, dünya genelinde yüzde 34 ile  olduğu  ülkeler; yüzde  37  ile Af-  mesinin kadınlarda kalın ba-  aşırı işlenmiş gıdaların, kronik
         iyileşen grafiğe işaret ediyor. İs- en yüksek okuma-yazma bilme- ganistan, yüzde 22 ile Çad, yüzde   ğırsak kanserinin daha düşük   hastalıklar  ve  erken  ölüm  ko-
         tatistikler, 15 yaş üstünde dünya  yen kişi oranına sahip bölge. Oku- 31 ile Mali, yüzde 35 ile Güney   görülmesiyle ilişkisinin bulun-  nusundaki rolünün karşılaştı-
         genelindeki okuryazarlık oranı- ma-yazma bilmeyenlerin oranı,  Sudan.                       duğunu söyledi.                rıldığı araştırmada, her iki tür
         nın 1990’da yüzde 74, 2000’de  Güney Asya ülkelerinde yüzde 27,                               Zhang, “Az veya hiç şeker    gıda türünün de özellikle kar-
         yüzde 81, 2010’da yüzde 84 ve  Avrupa ülkelerinde yüzde 1, Latin   DÜNYA OKUMA YAZMA GÜNÜ   içermeyen tam tahıllı gıdalar,   diyovasküler  hastalıklardan
         2020’de yüzde 87 seviyesine yük- Amerika ve Karayipler’de yüzde 6   UNESCO, 1967’de 8 Eylül’ün   yoğurt ve süt ürünleri gibi bazı   kaynaklı olarak erken ölüm
         seldiğini ortaya koyuyor.     seviyesinde.                   Dünya Okuma Yazma Günü ola-    aşırı işlenmiş gıdalar daha sağ- riskini artırdığı bulundu.
                                         Okula katılımın düşük olması  rak kutlanmasına karar verdi.   lıklı” dedi.                   İki tür karşılaştırıldığında
               SAVAŞIN YIKIMLARI       da okuryazarlık oranını da olum- Her yıl 8 Eylül’de kutlanan Dün-  “Kadınlar ‘daha sağlıklı’ aşırı  aşırı işlenmiş gıdaların “ölüm
             OKURYAZAR ORANINI         suz etkiliyor. Sahraaltı  Afrika  ya Okuma Günü’nde bireylerin   işlenmiş gıdaları seçmiş olabi- riskini belirlemede çok önem-
                   ETKILIYOR           ülkelerindeki çocuk ve gençlerin  ve toplumların okuryazarlığının   lirler”                  li” olduğu kaydedildi.
          Veriler, dünya genelindeki sa- eğitim faaliyetlerine katılım oranı  öneminin vurgulanması ve ko-  Araştırmada, yoğurt gibi gı-  ABD ve İtalya’da yapılan
         vaşların öğrencilerin okula gitme  oldukça düşük. Afrika kıtasındaki  nuyla ilgili sorunlar hakkında   daların daha fazla tüketilmesi- araştırmalar, İngiliz tıp dergisi
         oranlarını olumsuz etkilediğini  ülkelerde 6 ile 11 yaş arasındaki  farkındalık yaratılması amacıyla   nin kadınlarda kalın bağırsak  “The British Medical Journal”-
         gösteriyor. Buna göre Afganistan,  her  5  çocuktan  en  az  biri  okula  çeşitli faaliyetler düzenleniyor.  kanseri riskini düşürdüğü be- de yayınlandı.
         Yemen ve Ukrayna’da yaşanan  gitmiyor. Yaş aralığı 12 ile 14 ara-  Bu yılki Dünya Okuma Yazma
         savaşlar nedeniyle milyonlarca  sında olanlarda ise bu oran her üç  Günü, dünya çapında “Okur-
         insan, yerinden çıkmak zorunda  çocuktan biri.               yazarlık Öğrenme Alanlarını
         kaldı. Birleşmiş Milletler Mülte-                            Dönüştürmek”    teması  altın-
         ciler Yüksek Komiserliğine (BM-        KADINLARDA            da kutlanıyor. Bu yılki hedefler
         MYK) göre, Afganistan’da bu yıl   OKURYAZARLIK ORANI DAHA    doğrultusunda UNESCO herkes
         700 bin, son yıllarda ise yaklaşık       DÜŞÜK               için kaliteli, eşitlikçi ve kapsayıcı
         5,5 milyon kişi evlerini terk et-  Dünya genelinde kadın okur- eğitim sağlamak için okuma yaz-
         mek zorunda kaldı. Ukrayna’da  yazar sayısının erkeklere oranla  mayı öğrenme alanlarının temel
         da savaştan etkilenen 7,1 mil- daha az olması dikkati çekiyor.  önemini yeniden düşünmek için
         yon kişi evlerini terk ederken, 2  Son yıllardaki verilere göre, genç  bir fırsat yaratmayı hedefliyor.
   19   20   21   22   23   24   25   26   27   28   29