Page 24 - Londra Gazete Sayı 1122
P. 24
24 DÜNYA LondraGazete.com Londra Gazete, 08 Eylül 2022 Perşembe
Aşırı işlenmiş gıdalar kanser
ve erken ölüm riskini artırıyor
ABD ve İtalya’da yapılan iki lirlendi.
yeni ve büyük ölçekli araştır- Memorial Sloan-Kettering
mada, aşırı işlenmiş gıdaların Kanser Merkezi’nden Dr. Ro-
fazla tüketiminin kalın bağır- bin Mendelsohn, “Kadınlar
sak kanseri riskini önemli öl- ‘daha sağlıklı’ aşırı işlenmiş gı-
çüde artırmanın yanı sıra kalp daları seçmiş olabilirler.” dedi.
hastalığı ve erken ölüme yol Buna karşın, kadınların piz-
açtığı ortaya çıktı. za gibi hazır gıdaları daha
CNN’de yer alan habere göre, fazla tüketmeleri halinde ka-
ABD ve İtalya’da yapılan araş- lın bağırsak kanseri riskinin
tırmalarda, aşırı işlenmiş gı- daha da artacağı belirtilirken,
daların insan sağlığı açısından erkeklerin çok fazla et, kümes
ciddi riskleri beraberinde ge- hayvanı veya deniz ürünleri
tirdiği görüldü. bazlı hazır ürünler ve şekerle
Dünya genelinde 771 milyon sında hazır çorbalar, soslar, tatlandırılmış içecekler tüket-
Aşırı işlenmiş gıdalar ara-
meleri halinde bağırsak kan-
dondurulmuş pizzalar, hazır
seri riskinin daha yükseldiği
kişi okuma yazma bilmiyor yemekler ve sosisli sandviçler, kaydedildi.
sosisler, patates kızartması,
Araştırmada, aşırı işlenmiş
gazlı içecekler, hazır kurabiye-
ler, kekler, şekerler, çörekler gıdaları çok tüketen çocukla-
rın daha hızlı kilo aldığı görü-
BM verileri, dünya genelinde binden fazla okul hasar gördü ve kadınlar, okuma yazma bilme- ve dondurma gibi yiyecekler lüyor.
üçte ikisini kadınların oluşturdu- 200’den fazla okul da yıkıldı. yenlerin yüzde 59’unu oluşturu- yer alıyor. New York Üniversitesinden
ğu 771 milyon kişinin okuma yaz- Tüm bu rakamların öğrenim yor. Orta ve Doğu Asya, Avrupa, 200 binden fazla erkek ve Profesör Marion Nestle, yüz-
ma bilmediğini ortaya koyuyor. sürecindeki öğrencileri doğrudan Kuzey Amerika, Latin Amerika kadının beslenme düzeni ince- lerce çalışmada aşırı işlenmiş
Dünya genelinde üçte ikisini ka- etkilediği vurgulandı. Yayımlanan ve Karayipler’de kadın ve erkek lendi gıdaların obezite, kanser, kar-
dınların oluşturduğu 771 milyon araştırmada Kovid-19 nedeniyle okuryazar arasındaki fark azken ABD’de yapılan ilk araştırma diyovasküler hastalık ve genel
kişi hala okuma yazma bilmiyor. ortaya çıkan olumsuz sonuçlara Kuzey Afrika, Batı ve Güney Asya kapsamında 28 yaşına kadar ölümle ilişkisine işaret edildi-
Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim da yer verildi. Buna göre eğitim ile Sahraaltı Afrika’da cinsiyetler 200 binden fazla erkek ve ka- ğini söyledi.
ve Kültür Örgütü (UNESCO) ve- süreci aksayan 24 milyon kişinin arasındaki okuryazarlık oranları dının beslenme düzeni ince-
rilerine göre, son 50 yılda dünya öğrenim sürecine dönemeyeceği farkı daha fazla. lendi. ERKEN ÖLÜMÜ TETIKLIYOR
genelinde özellikle genç nüfusta tahmin ediliyor. Bu kişilerin 11 Okuryazar oranının en düşük Aşırı işlenmiş gıda tüketimi İkinci araştırma kapsamında
okuryazarlık oranı kayda değer milyonluk kesiminin de kız ço- olduğu ülkelerde kız çocukları nedeniyle oluşan kalın bağır- ise İtalya’nın Molise bölgesin-
ölçüde artış gösterdi. Ancak bu cukları ve genç kızlar olacağı ön- erkeklere göre daha dezavantajlı sak kanserinin kadınlara na- de yıllarca 22 binden fazla in-
ilerlemeye rağmen 2020’de dünya görülüyor. konumda bulunuyor. Sahraaltı zaran erkeklerde daha fazla san izlendi.
genelinde 771 milyon yetişkinin Afrika ülkelerinde 6 ile 11 yaş görüldüğü ortaya çıktı. Mart 2005’te başlayan araş-
okuryazar olmadığına dikkat çe- AFRIKA VE GÜNEY ASYA aralığında yaklaşık 9 milyon kız Araştırmada kalın bağırsak tırma, kanser, kalp ve beyin
kildi. Bu sayının üçte ikisini ka- BÖLGESINDE ORANLAR DÜŞÜK çocuğu eğitimden mahrumken, kanseri riskinde cinsiyet farkı- hastalıkları için risk faktörle-
dınlar oluşturuyor. SEVIYEDE erkeklerde bu sayı 6 milyon civa- nın nedenleri halen bilinmedi-
UNESCO İstatistik Enstitü- rında. İstatistikler, 15 yaş ve üzeri ği kaydedildi. rini değerlendirmek üzere ya-
OKURYAZARLIK sü’nün verileri, özellikle Afrika ve kadınların okuryazarlık oranı bu Tufts Üniversitesinden Fang pıldı.
ORANLARINDA ARTIŞ Güney Asya ülkelerindeki düşük bölgelerde oldukça düşük oldu- Fang Zhang, araştırmada, yo- Şeker ve doymuş veya trans
UNESCO İstatistik Enstitü- okur yazarlık rakamlarını ortaya ğunu ortaya koyuyor. Buna göre ğurt gibi aşırı işlenmiş süt yağ oranı yüksek gıdalar gibi
sü’nün yayımladığı veriler son koyuyor. Buna göre Sahraaltı Af- 15 yaş üzeri kadınların en düşük ürünlerinin daha fazla tüketil- besin değeri düşük gıdalarla
yıllarda okuryazarlık oranında rika, dünya genelinde yüzde 34 ile olduğu ülkeler; yüzde 37 ile Af- mesinin kadınlarda kalın ba- aşırı işlenmiş gıdaların, kronik
iyileşen grafiğe işaret ediyor. İs- en yüksek okuma-yazma bilme- ganistan, yüzde 22 ile Çad, yüzde ğırsak kanserinin daha düşük hastalıklar ve erken ölüm ko-
tatistikler, 15 yaş üstünde dünya yen kişi oranına sahip bölge. Oku- 31 ile Mali, yüzde 35 ile Güney görülmesiyle ilişkisinin bulun- nusundaki rolünün karşılaştı-
genelindeki okuryazarlık oranı- ma-yazma bilmeyenlerin oranı, Sudan. duğunu söyledi. rıldığı araştırmada, her iki tür
nın 1990’da yüzde 74, 2000’de Güney Asya ülkelerinde yüzde 27, Zhang, “Az veya hiç şeker gıda türünün de özellikle kar-
yüzde 81, 2010’da yüzde 84 ve Avrupa ülkelerinde yüzde 1, Latin DÜNYA OKUMA YAZMA GÜNÜ içermeyen tam tahıllı gıdalar, diyovasküler hastalıklardan
2020’de yüzde 87 seviyesine yük- Amerika ve Karayipler’de yüzde 6 UNESCO, 1967’de 8 Eylül’ün yoğurt ve süt ürünleri gibi bazı kaynaklı olarak erken ölüm
seldiğini ortaya koyuyor. seviyesinde. Dünya Okuma Yazma Günü ola- aşırı işlenmiş gıdalar daha sağ- riskini artırdığı bulundu.
Okula katılımın düşük olması rak kutlanmasına karar verdi. lıklı” dedi. İki tür karşılaştırıldığında
SAVAŞIN YIKIMLARI da okuryazarlık oranını da olum- Her yıl 8 Eylül’de kutlanan Dün- “Kadınlar ‘daha sağlıklı’ aşırı aşırı işlenmiş gıdaların “ölüm
OKURYAZAR ORANINI suz etkiliyor. Sahraaltı Afrika ya Okuma Günü’nde bireylerin işlenmiş gıdaları seçmiş olabi- riskini belirlemede çok önem-
ETKILIYOR ülkelerindeki çocuk ve gençlerin ve toplumların okuryazarlığının lirler” li” olduğu kaydedildi.
Veriler, dünya genelindeki sa- eğitim faaliyetlerine katılım oranı öneminin vurgulanması ve ko- Araştırmada, yoğurt gibi gı- ABD ve İtalya’da yapılan
vaşların öğrencilerin okula gitme oldukça düşük. Afrika kıtasındaki nuyla ilgili sorunlar hakkında daların daha fazla tüketilmesi- araştırmalar, İngiliz tıp dergisi
oranlarını olumsuz etkilediğini ülkelerde 6 ile 11 yaş arasındaki farkındalık yaratılması amacıyla nin kadınlarda kalın bağırsak “The British Medical Journal”-
gösteriyor. Buna göre Afganistan, her 5 çocuktan en az biri okula çeşitli faaliyetler düzenleniyor. kanseri riskini düşürdüğü be- de yayınlandı.
Yemen ve Ukrayna’da yaşanan gitmiyor. Yaş aralığı 12 ile 14 ara- Bu yılki Dünya Okuma Yazma
savaşlar nedeniyle milyonlarca sında olanlarda ise bu oran her üç Günü, dünya çapında “Okur-
insan, yerinden çıkmak zorunda çocuktan biri. yazarlık Öğrenme Alanlarını
kaldı. Birleşmiş Milletler Mülte- Dönüştürmek” teması altın-
ciler Yüksek Komiserliğine (BM- KADINLARDA da kutlanıyor. Bu yılki hedefler
MYK) göre, Afganistan’da bu yıl OKURYAZARLIK ORANI DAHA doğrultusunda UNESCO herkes
700 bin, son yıllarda ise yaklaşık DÜŞÜK için kaliteli, eşitlikçi ve kapsayıcı
5,5 milyon kişi evlerini terk et- Dünya genelinde kadın okur- eğitim sağlamak için okuma yaz-
mek zorunda kaldı. Ukrayna’da yazar sayısının erkeklere oranla mayı öğrenme alanlarının temel
da savaştan etkilenen 7,1 mil- daha az olması dikkati çekiyor. önemini yeniden düşünmek için
yon kişi evlerini terk ederken, 2 Son yıllardaki verilere göre, genç bir fırsat yaratmayı hedefliyor.