Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre, 2016 yılında küresel çapta ortalama yaşam süresi 72’ydi. Ancak cinsiyetlere göre dağıtıldığında, yaşam süresi kadınlar için 74 yıl 2 ay ve erkekler için 69 yıl 8 ay oluyor. 2010 yılında yapılan bir araştırmaya göre, ABD’de 100 yaşını aşan 53 bin 364 kişi yaşıyor. Bu kişilerden sadece 9 bin 162’si erkek. 44 bin 202’si ise kadın. Kadınlar genel olarak neden erkeklerden uzun yaşıyor. Onlara bu avantajı veren ne? En büyük 3 nedene bakalım.
- Genler
İnsan ölümleriyle ilgili bilgi toplayan Human Mortality Index’te 40’tan fazla ülkenin verileri var. İsveç ve Fransa gibi ülkelerde bu veriler 1751 ve 1816 yıllarına kadar uzanıyor.
Ancak Japonya ve Rusya’ya dair veriler sadece 20’inci yüzyılın ortasından itibaren başlıyor. Ancak, veritabanındaki her ülkede her yıl, kadınların doğum anındaki tahmini yaşam süreleri erkeklerinkinden fazla. Öyle görünüyor ki, erkekler genetik yapılarından ötürü bitiş çizgisine daha yakınlar.
Embriyolar
Londra’daki UCL Üniversitesi’nden Profesör David Gems, “Erkek embriyoların soyu, dişi embriyolara göre daha hızlı bir şekilde tükeniyor” diyor. Bunun nedenlerinden biri, cinsiyetimizi belirleyen kromozomların oynadığı görevde yatıyor olabilir. Kadınlarda XX kromozomları, erkeklerde XY kromozomları bulunuyor.
Kromozomlar, genleri barındırıyor. X kromozomları hayatta kalmanızı sağlayacak pek çok geni barındırıyor.
David Gems, BBC’ye yaptığı açıklamada, “X kromozomunda bir genetik bozukluğunuz varsa ve kadınsanız, bir yedeğiniz var. Ama erkekseniz yedeğiniz yok” diyor. Exeter Üniversitesi’nden Lorna Harries, “Erkek bebeklerin, hamileliğin ileriki aşamalarında ölme ihtimalleri yüzde 20, yüzde 30 daha fazla. Prematüre doğma ihtimalleri ise yüzde 14 daha fazla. Erkek bebekler genellikle daha büyük ve daha fazla doğumda yaralanma riski taşıyorlar” diyor. Erkek kuşlarda, X kromozomundan iki tane bulunuyor ve erkek kuşlar aynı zamanda dişi kuşlardan daha uzun yaşıyorlar.
- Hormonlar
Ergenlik çağında, erkek ve kız çocuklar hormonal değişikliklere bağlı olarak birer erkeğe ve kadına dönüşüyorlar. Vücudu daha büyük ve güçlü yapan testosteron hormonu, erkeklerdeki pek çok özelliğin de sorumlusu. Kalın ses ve göğüs kılları gibi… Ergenliğin son yıllarındaki testosteron hormonundaki artış zamanında, ölüm oranları da artıyor.
Uzmanlar, bu durumun nedenlerinin erkeklerin kavga etme, yüksek hızda araba ve bisiklet sürme gibi risk taşıyan faaliyetleri ve intihar etmeleri olabileceğini söylüyor. Birkaç yıl önce, Koreli bilim insanı Han-Nam Park, Chosun Hanedanlığı’na dair 19’uncu yüzyıldan kalan detaylı kayıtları analiz etti. Ergenlik çağına girmeden hadım edilen 81 kişinin detaylarını inceledi. Analizi, saray halkındaki diğer erkekler ortalama 50 yıl yaşarken, bu kişilerin yaklaşık 70 yıl yaşadığını gösterdi. 3 hadım 100’üncü yaş günlerini bile gördü.
Hadımlar üzerine yapılan diğer araştırmalar bu kadar çarpıcı farklar ortaya koymasa da, genel anlamda testisleri olmayan kişiler daha uzun yaşıyor. Kadınlık hormonu olarak bilinen östrojen ise, hücreler için ‘antioksidan’ olarak görülüyor. Hayvanlar üzerinde yapılan deneyler, östrojen eksikliği yaşayan dişilerin diğerleri kadar uzun yaşamadığı anlamına geliyor. Yani hadım edilen erkeklerin tam tersi
İspanya’daki araştırmacılar 2005 yılında yayımladıkları bir makalede, östrojenin uzun yaşamla ilişkilendirilen genleri artırdığını öne sürdürler. Östrojen aynı zamanda kötü kolestrolden kurtulunmasına da yardımcı oluyor, bu da kalp hastalıkları karşısında koruma sağlayabilir.
- İş ve davranış
Çatışmalardan etkilenen bölgelerde, erkeklerin yaşam süresine ilişkin beklenti düşüyor. Yeterli sağlık hizmetlerinin olmadığı yerlerde ise, pek çok kadın doğum sırasında hayatını yitiriyor. Sigara içme, alkol alma ve aşırı yeme cinsiyetler arasındaki farkın ülkeden ülkeye neden bu kadar büyük bir şekilde değiştiğini açıklayabilir. Örneğin Rusya’da, erkekler kadınlardan 13 yıl önce ölüyor. Bunun nedenlerinden biri aşırı alkol.
Daha uzun ancak daha sağlıksız
Ancak bu kadınların tamamen kazançlı çıktıkları anlamına gelmiyor. Kadınlar uzun yaşasalar bile, özellikle ileriki yaşlarda olmak üzere, hastalıklarla daha fazla karşılaşıyorlar.
Çeşitli ülkelerde 16 ila 60 yaş arasındaki kadınların aynı yaştaki erkeklere göre doktora gitme ihtimalleri daha yüksek. Alabama Üniversitesi’nden Steven N. Austad ve Kathleen E. Fischer yayımladıkları bir makalede, “Batı toplumlarında kadınların doktora daha fazla gittiklerini, daha fazla ilaç aldıklarını, işte daha fazla hastalık izni kullandıklarını ve hastanede daha fazla vakit geçirdiklerini” belirtiyor.
Fark kapanıyor
Son çalışmalar, yakın zamanda cinsiyetler arasındaki ortalama yaşam süresinin kapanacağını gösteriyor. İngiltere’de yapılan bir araştırma, 2030 yılında kadınlar ve erkekler arasındaki farkın 1 yıl 9 aya düşeceğini söylüyor.
İngiltere Ulusal İstatistik Ofisi’ne göre İngiltere’de bugün doğan bir erkek bebeğin 79 yıl 2 ay, bir kız bebeğin ise 82 yıl 9 ay yaşaması bekleniyor. Yapılan başka bir çalışma ise, 2032 yılında erkek ve kadınların yaşam süresinin örtüşeceğini gösteriyor.
Çalışmayı yürüten Profesör Les Mayhew, Guardian gazetesine verdiği bir röportajda, “Tütün ve alkol tüketimindeki azalma, kadınlardan daha fazla bunları tüketmeye meyilli olan erkeklerin yararına oldu” diyor. “Erkekleri daha fazla ilgilendiren kalp hastalıklarıyla mücadele konusunda da uzun yol katettik.” Trafik kazalarının azalmakta olduğu ülkelerde de, erkeklerin ömrü uzuyor olmalı.