İngiltere’de yeni yayımlanan arşiv belgeleri, eski başbakan Tony Blair’in, yetkililerin kuşkularına karşın, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e “dünyada en üst düzey masada yer verilmesi” gerektiğini savunduğunu gösteriyor. İngiltere Ulusal Arşivi’nin yayımladığı son belgelere göre Blair 2001 başlarında, Putin’i Batılı değerleri benimsemeye teşvik etmenin önemli olduğuna inanıyordu.
Ancak bu sırada yetkililer, eski KGB ajanının güvenilirliğini sorguluyordu.
Belgelerde, Putin’in İngiltere’ye bir boru hattı inşa edilmesini önerdiği de görülüyor.
2001 başlarında Blair, Putin’e yönelik yaklaşımını, dönemin ABD Başkan Yardımcısı Dick Cheney’e açıkladı ve bunun Putin’i Batılı tarzda haraket etmeye ve Batı’nın ekonomik modelini benimsemeye teşvik edeceğini söyledi.
Putin’in “vatansever” ve “Rusya’nın dünyadaki saygınlık kaybına duyarlı” olduğunu söyleyen Blair’e göre Rusya lideri, eski Fransa Cumhurbaşkanı Charles de Gaulle ile benzer bir kafa yapısına sahipti.
Putin, Ekim 2001’deki doğum gününde, İngiltere Başbakanlık Konutu’nun adresine atıfla 10 numara gümüş kol düğmeleri verilen ilk dünya lideri oldu.
Ancak perde arkasında Başbakanlık yetkilileri Putin’e daha şüpheyle yaklaşıyordu.
Birkaç ay öncesinde Blair’in savunma danışmanı ve daha sonra MI6 Başkanı olan John Sawers için “Putin’in İlerlemesi” adlı bir belge hazırlanmıştı. İsimsiz belgede Putin’in Blair’e yaptığı “yapıcı” yorumların, attığı adımlarla “yalanlandığı” belirtildi.
Bu saptamaya verilen uzun örnekler listesinde, 118 Rus denizcinin boğulduğu Kursk trajedisi de var. Putin, İngiltere’nin yardımına minnettar olduğunu söylemişti. Ancak Rus yetkililer, yardım çabalarını engelledi. Ayrıca, bir İngiliz denizaltısıyla çarpışmanın faciaya neden olduğu yönündeki temelsiz dedikoduları tekrarladılar.
Putin NATO konusunda ise Blair’e, ittifakın genişlemesini yavaşlatmaya çalışmayacağını söyledi. Dönemin Rusya Savunma Bakanı İgor Sergeyev ise NATO’daki mevkidaşlarına bunun “büyük bir siyasi hata” olacağını ve Rusya’nın “gerekli adımları atacağını” belirtti.
Putin, İngiltere ve Rusya arasındaki “yakınlıktan” övgüyle bahsediyordu, hatta İngiltere’ye doğalgaz tedariki için Baltık Denizi altından bir boru hattı inşa edilmesini önerdi.
Putin, Blair’e bu boru hattının “onyıllar boyunca doğalgaz tedarikini garanti altına alacağını” söyledi. Teklif iki liderin 2002’de Moskova’da yaptığı görüşmede gündeme gelse de, hiç inşa edilmedi.
Bu arada, Rus istihbaratının varlığı da Soğuk Savaş düzeyindeydi ve “dünya genelindeki İngiliz çıkarlarına karşı çalışmaları aktif ve düşmanca yetkilileri atamaya devam ediyorlar” denildi.
‘Clinton intikam istiyordu’
İngiltere’de hükümet belgeleri 20 yıl sonra kamuoyuna açıklanıyor. Açıklanan son belgeler, George Bush’un 2000’de tartışmalı bir şekilde ABD Başkanı seçilmesini, 2001’deki 11 Eylül saldırılarını ve Afganistan’ın işgalini, Irak Savaşı öncesi yaşananları da kapsıyor.
2001’de, Blair yönetimi ABD’deki yeni başkanla da başa çıkmak zorundaydı. Arşiv dosyalarına göre George Bush’un seçim zaferi Yüksek Mahkeme tarafından onaylanır onaylanmaz, Blair yönetimi harekete geçti. Blair’in Bill Clinton ile yakın ilişkileri vardı ve halefiyle de hızla ilişki kurmak istiyordu.
Blair, Bush’u kutlamak için arayan ilk yabancı lider oldu. Sekiz dakikalık telefon görüşmesinde Blair, birbirlerine ilk isimleriyle hitap edip edemeyeceklerini sordu, Bush kabul etti ama sonra Blair’a “Efendim” demeye devam etti.
Bush’un yemin töreninden önce, savunma danışmanı John Sawers ve Blair’ın özel kalemi Jonathan Powell, Bush’un ekibindeki yetkililerle buluşmak için Washington’a gitti.
Powell iyi karşılandıklarını yazdı ve “Hepsi özel ilişkiyi sürdürmek istediklerini söylüyor. Ancak Clinton yönetimiyle olduğu kadar sıcak olmayacak. Clinton’ın tersine bize siyasi iyilikler yapmayacaklar” dedi.
Bu arada Clinton da, Blair ile arkadaşlığını sürdürmek ve halefini eleştirmek istiyordu.
Powell, Mart 2001’de Clinton’ın “intikam istediğini” söyledi ve “Clinton ile anılmak istemeyiz” diye yazdı. Bill Clinton’ın danışmanı Sidney Blumenthal ise Blair’in o dönemde Clinton’ı hayal kırıklığına uğrattığını aktardı.
Haber:BBC Türkçe
