Dünyanın çeşitli yerlerinde yaşananlara bakınca insan ister istemez “Dünya nereye gidiyor?” sorusunu sorma ihtiyacını hissediyor. Bu konuyu ele alan yorumcular üç güncel örnek üzerinde duruyorlar. Avrupa “Brexit” şokunu yaşıyor. Önceleri Brexit’in gerçekleşmeyeceği görüşü ağırlıktaydı ama sonuç beklendiği gibi olmadı. Brexit’in İngiltere, AB ve dünya için ne gibi sonuçlar doğuracağını henüz bilmiyoruz. Sonuçlar konusunda iyimser olmak zor. Dünyanın en güçlü ülkesi ABD’de Donald Trump resmen Cumhuriyetçi Parti başkan adayı oldu. Önceleri çoğunluk Trump’ın Cumhuriyetçi Parti içindeki yarışı kazanacağına pek inanmıyordu ama sonuçta Trump ipi göğüsledi. Donald Trump’ın görüşleri malum. ABD Başkanı seçilmesi ülkesi ve dünya için ne gibi sonuçlar doğuracak? Sonuçlar konusunda iyimser olmak zor. 15 Temmuz gecesi Türkiye darbe girişimi ile karşı karşıya kaldı. Çoğunluk Türkiye’de darbeler döneminin kapandığına inanıyordu. Bu inanç yanlış çıktı. Türkiye büyük tehlike atlattı, darbe başarısız kaldı. Ne var ki darbe girişiminin yarattığı sarsıntı devam ediyor. Hükümet olağanüstü hal ilan etme ihtiyacı duydu. Belli ki Türkiye uzunca süre darbe girişimi ve bunun arkasındakilerle hesaplaşmak durumunda kalacak. Bunun nasıl yapılacağı çok önemli. Tüm bu süreçlerin sonunda nasıl bir Türkiye şekillenecek? Tahmin etmek kolay değil.
Dünyanın gidişatı konusunda bunlar en taze üç örnek. Bu örnekleri çoğaltmak mümkün. Bu satırlar yazılırken Almanya’nın Münih kentinden silahlı saldırı haberleri geliyordu. Farklı ülkelerde sık sık terör saldırıları yapılıyor. Fransa’nın Nice kentindeki korkunç saldırısı daha taze iken Münih saldırısı geldi. Belli ki terör saldırıları masum insanların canını almaya devam edecek. Bir sonraki saldırının nerede olacağını bilmek mümkün değil. Terör tüm dünyayı tehdit eden bir olgu. Ortadoğu’daki karmaşa, istikrarsızlık, kaos bitecek gibi görünmüyor. Başta Suriye ve Irak olmak üzere bir çok bölge ülkesini etkileyen bu durum komşu ülkeler ve dünya için de istikrarsızlık ve tehlike kaynağı. Ortadoğu’da yaşananlarla terörizm arasında bağlantı var. Avrupa’yı sarsan ve Brexit konusunda önemli rol oynayan mülteci sorununun kaynağında yine Ortadoğu var. Büyük güçlerin (ABD, Rusya) çabaları Ortadoğu’ya istikrar getiremiyor. Suriye bataklığının ne zaman kurutulabileceğini bilen yok. Sonuçta Ortadoğu nasıl şekillenecek? Bilmiyoruz ama iyimser olmak zor.
Dünyada belirli eğilimlerin giderek güç kazandığını herkes görüyor. Popülizm, aşırı sağ görüşler, kimlik üzerinden ötekileştirme, içe kapanma, hoşgörüsüzlük gibi eğilimler var. Bunun sonucunda gelişmiş ülkelerde bile siyasette alt üst oluşlar yaşanıyor. Geleneksel partiler, elitler güç kaybederken popülistler güçleniyor. Donald Trump’ın Cumhuriyetçi Parti başkan adayı olması bunun örneği. Avrupa’nın her yerinde bu görüşler güçleniyor. Terör saldırıları bu güçlerin ekmeğine yağ sürüyor. Bu durumun neye varacağını, sonucun ne olacağını bilmiyoruz ama iyimser olmak zor. Ekonomik zorlukların altında kalan kitleler öfkeli. Değişim istiyorlar. Kuşkusuz değişim gerekli ama değişimin hangi yönde olacağı önemli. Popülistlerin çizdiği yol tehlikeli. Şöyle veya böyle yönetenlerin kitlelerin korkularını, endişelerini, şikayetlerini ciddiye almaları ve çözümler üretmeleri lazım.
Avrupa ve genelde Batı yukarıda sayılan sorunlarla boğuşurken darbe girişimi sonrasında Türkiye-Batı ilişkileri gerginleşiyor. İdam cezası söylemleri gerginlik kaynaklarından biri. Belli ki idam cezasının geri getirilmesi durumunda özellikle AB ile ilişkiler krize girecek. Türkiye’nin giderek Batı’dan kopacağı öngörüleri var. Zaten darbe girişimi Türkiye’nin Ortadoğu ülkelerine benzeyen bir ülke olduğu imajını güçlendirdi. Batı ile ilişkilerini zayıflatmış bir Türkiye ne yöne gider? Nasıl şekillenir? Bekleyip görmek lazım.
Uzun lafın kısası dünyanın gidişatı iyi görünmüyor. Bu gidişatı değiştirmek mümkün mü? Bu nasıl başarılabilir? Bu konular üzerinde kafa yormamız, fikirler üretmemiz gerekiyor. Meydanı popülizme, radikalizme bırakmamak lazım. Aynı zamanda bunlara yol açan nedenleri ortadan kaldırmak gerek. Halkları daha iyi bir geleceğe, barışçı bir dünyaya, karşılıklı yarara dayalı işbirliğine götürecek, ekonomide yaşanan sorunları, diğer sosyal sorunları çözümleyecek, toplumsal uçurumları azaltacak taze görüşlere, fikirlere ve bunlara uygun siyasi eylemlere ihtiyaç var. Aklı başında tüm insanların bu konular üzerinde kafa yorması, çaba harcaması gerekir. Aksi takdirde dünyada tehlikeler artacak, istikrar sağlamak zorlaşacak.
