Alexander Downer’den boşalan BM Genel Sekreterinin Kıbrıs Özel Danışmanı görevine Norveç eski Dışişleri Bakanı Espen Barth Eide’nin atanacağı kesinlik kazandı. İki taraf da Eide’nin bu göreve atanmasını onayladığına göre geriye işin teknik yönleri kalıyor. Herhalde yakın gelecekte BM bu konudaki resmi açıklamayı yapar.
Müzakereler konusunda kötümser değerlendirmeler yapılırken Genel Sekreter Ban Ki-moon’un Kıbrıs Özel Danışmanı atama kararı, BM’nin süreç konusunda umudunu kesmediğini, önümüzdeki dönemde ciddi bazı çabaların harcanacağına işaret ediyor. Bunu olumlu bir gelişme olarak görmek gerek. Taraflar arasında ciddi görüş ayrılıkları olduğu bir gerçektir. Ama, süreç devam edecek. Uluslararası topluluk müzakere sürecine tam destek veriyor. Top taraflarda, özellikle de Sayın Anastasiades’tedir. Top oynayacak mı? Bunu önümüzdeki dönemde göreceğiz. Oyalama taktikleri, ipe un sermek çözümsüzlüğü kalıcılaştırmaktan başka işe yaramaz.
Gelelim yeni arabulucuya. Kıbrıs’ta arabuluculuk yapmanın zorluklarını herkes bilir. Sayın Downer’in başına gelenler bunun en son örneğiydi. Bu anlamda Espen Barth Eide’yi zor bir görev bekliyor. Kendisine bu hassas ve zor görevde başarılar diliyoruz. Bu adadan çok arabulucu geldi, geçti. Umarız kendisi son arabulucu olur, çözümle adadan ayrılır. Bilindiği gibi Kıbrıs Özel Danışmanı görevi için önceleri Lynn Pascoe’nun ismi geçmişti.Pascoe, BM’nin Siyasi İşler Bölümü yöneticiliği yapmış çok deneyimli bir diplomat. Kıbrıs sorununu yakından biliyor. Atansaydı ABD’nin de desteği ile çok güçlü bir arabulucu olabilirdi. Bu nedenle olsa gerek Pascoe ismine Rum tarafı sıcak bakmadı. Türk tarafını destekleyeceği kaygıları ifade edildi. Espen Barth Eide, ülkesinin dışişleri ve savunma bakanlıkları görevlerinde bulunmuş deneyimli bir kişi ama Kıbrıs sorununu iyi bildiğini sanmıyorum. Zaman içinde öğrenecek. Alexander Downer’le, Alvaro de Soto’yla buluşup onlardan belirli tavsiyeler alması yararlı olur.
Norveç, anlaşmazlıklara barışçı çözüm bulma çabalarına yardımcı olmakla tanınan bir ülke. Bu konuda epey deneyimi ve uzmanlığı var. BM’nin bu yöndeki çabalarına önemli katkılar sağlıyor. Arabuluculuk, barış sağlamak, barışı korumak gibi konular Norveç’in yumuşak gücü. Uluslararası diplomaside bu çerçevede bir ağırlığı var. Barış Araştırmaları Enstitüsü PRİO’nun merkezi Oslo. Norveç’in en ünlü arabuluculuk girişimi Filistinlilerle İsrail arasındaki Oslo süreciydi. Norveç Dışişleri Bakanlığı bu konuda çok aktif rol oynamıştı. Ne yazık ki, Oslo Anlaşmaları istenen sonuca, kalıcı barışa yol açmadı. Son Gazze krizinin de gösterdiği gibi İsrail ve Filistinliler arasındaki anlaşmazlık devam ediyor. Umarız Norveç’in Kıbrıs’la ilgili arabuluculuk çabaları daha başarılı olur.
Espen Barth Eide, 1964 Oslo doğumlu. Siyaset bilimci. Dünya Ekonomik Forumu’nun direktörlüğünü yapmış. 11 Kasım 2011’den 21 Eylül 2012’ye kadar Norveç Savunma Bakanı, 16 Ekim 2013’e kadar da Dışişleri Bakanı olmuş. Babası insan hakları uzmanı bir hukukçuymuş. Kendisi Oslo Üniversitesi’nde eğitim gördü. 1979’da İşçi Partisi’ne katıldı. Norveç Uluslararası İlişkiler Enstitüsü’nde araştırmacı olarak çalıştı. Daha sonra siyasette tırmanarak bakan oldu. Norveç ve Norveçliler barış çabalarında tarafsızlığa önem verirler. Sanırım tarafların Eide ismine onay vermelerinde bu faktör etkili oldu. Dolayısıyla Eide’nin Kıbrıs konusunda tarafsız olması çok önemli. Tabii, süreç içinde tarafların birinden veya diğerinden eleştiri alabilir. Kıbrıs’ta tüm arabulucuların başına gelen bir şey. Bu eleştiriler Downer’in canına tak deyince görevi bırakmıştı. Eide muhakkak ki bu deneyimleri göz önünde bulunduracak.
Anlaşmazlıklara barışçı çözüm bulma çabalarında arabuluculuk son derece önemli bir görevdir. Yeni Kıbrıs Özel Danışmanının atanması müzakere sürecine ivme kazandıracak mı? Eylül ayı BM Genel Kurulu çalışmaları ağırlıklı bir ay olacak. Tarafların önünde yıl sonuna kadar bir süre var. Daha sonra Kıbrıslı Türkler seçim sathı mailine girecekler. Önümüzdeki üç-dört ay içinde ciddi ilerlemeler sağlanamazsa müzakereler Nisan 2015 sonrasına sarkacak. Taraflar Ortak Açıklama’da belirtilen görüşlere bağlı kalarak bütünsel ve kalıcı bir çözüm yönünde çaba harcamalıdır. Eylül ayı Kıbrıs diplomasisinin hareketlendiği bir ay olacak gibi.
Sayın Espen Barth Eide’e zor görevinde yeniden başarılar dileriz. Good luck Mr. Eide.
