ABD Başkanı Donald Trump İsrail-Filistin anlaşmazlığını çözümleme konusunda çok iddialı. İktidara geldiği zamandan beri bu iddiasını tekrarlıyor. Dünyada kimse bu konuda onu ciddiye almıyor ama o çabalarını sürdürüyor. Trump, bu anlaşmazlığı çözümleme görevini damadı Jared Kushner’e verdi. Kushner’in hazırlamakta olduğu planlara “Yüzyılın anlaşması” deniyor. Haaretz gazetesi köşe yazarı Gideon Levy ise “Yüzyılın şakası” diyor. İçeriği konusunda herhangi bir bilgimiz yok. Geçmişte bir çok ABD başkanı İsrail-Filistin anlaşmazlığını çözümlemek için çaba harcadı. Kimileri anlaşmaya oldukça yaklaştı ama sonuçta anlaşma olmadı. Peki, Trump diğerlerinin başaramadığını başarabilir mi? Tabii ki başaramaz. Başarılı olması için öncelikle tarafsız olması gerekir. Bu konuda hiç bir ABD başkanı tarafsız değildi. Hepsi İsrail yanlısıydı. Ama Trump kadar İsrail yanlısı olan yoktu. ABD’nin İsrail büyükelçiliğini Tel Aviv’den Kudüs’e taşıyan Trump oldu. Sorunu çözümlemek için görevlendirdiği damadı Kushner Yahudi asıllı. İsrail Başbakanı Netanyahu’nun yakın dostu. Bu insanların İsrail-Filistin anlaşmazlığına uluslararası hukuk temelinde, adil bir çözüm bulmaları mümkün mü? Değil. Filistinlilerin teslim olacağı, İsrail’in tüm taleplerini alacağı bir formül için çalışıyorlar. Bazı Arap rejimleri bu çabaları destekliyor. Bunların hedefi Filistinlileri satmak. Bunu başarmaları kolay değil. Filistin halkı uyumuyor.
Damat Kushner’in çalışmaları çerçevesinde ilk toplantı 25-26 Haziran’da Bahreyn’de yapılacak. “Workshop” (çalıştay) olarak adlandırılan çalıştaya “Refah için barış” adı verildi. Çalıştayda siyasi konular konuşulmayacak, sadece ekonomik konular gündemde olacak. Yatırım, altyapı çalışmaları gibi konular üzerinde durulacak. Yani Filistinlilerden işgal, Filistin devleti gibi konuların konuşulmayacağı, sadece paranın konuşulacağı bir toplantıya katılmaları isteniyor. “Siyasi haklarınıza sonra bakarız” deniyor. Bahreyn’in başkenti Manama’da yapılacak çalıştayın amacı mali fon oluşturmak. Katılan devletlerden ekonomik katkı istenecek. Oluşacak fonlarla Filistinlilere “Bizim önereceğimiz çözümü kabul ederseniz zengin olacaksınız” mesajı verilmek isteniyor. Hatırlanacağı gibi bu yöntem Kıbrıs’ta da denenmişti. Bu tablo karşısında Filistinlilerin Manama toplantısına katılmayı reddetmeleri çok doğal. Filistinli yetkililer “Bu konuda bize hiç danışılmadı. Görüşümüz alınmadı. Biz de katılmayacağız” diyorlar. Siyasi konularda ilerleme sağlanmadan ekonomi konuşmak Filistinlilerin çıkarına değil. Soruna siyasi çözüm bulunması gerekir. Kısacası anlaşmazlığın taraflarından biri çalıştayda olmayacak. Filistin Başbakanı Mohammed Ishtayeh çalıştaya katılmayacaklarını vurgulası. Peki, böylesi bir çalıştay başarılı olabilir mi? Olamaz. Arabayı atın önüne koymak gibi bir şey.
Donald Trump’ın damadı Jared Kushner, “Yüzyılın anlaşması” için Manama toplantısı öncesinde Ortadoğu turuna çıktı. Kushner’e ABD Uluslararası Müzakereler Temsilcisi Jason Greenblatt ve İran Özel Temsilcisi Brian Hook eşlik ediyor. Heyet Fas, Ürdün ve İsrail’i ziyaret ediyor. Heyet Perşembe günü İsrail’de olacak. İsrail’de siyasi belirsizlik var. Ülke yeniden seçimlere gidecekse Kushner’in planlarını değiştirmesi gerekecek.
Trump yönetiminin İsrail-Filistin anlaşmazlığı konusundaki girişimleri uluslararası hukuku ve BM kararlarını hiçe sayıyor. Uluslararası hukuk ve BM kararları olmadığı zaman İsrail büyük avantajlara sahip olur. Filistinlilerin hiç bir gücü kalmaz. ABD her zaman İsrail’e kalkan oldu. Askeri olarak, ekonomik olarak, diplomatik olarak destekledi. İsrail’in Filistinliler karşısındaki büyük üstünlüğünün bir nedeni süper güç ABD’nin kendisine verdiği destektir. Trump yönetimi şimdi İsrail’in üstünlüğünü hukuki olarak garantiye alacak, Filistinlileri İsrail’in insafına bırakacak işler peşinde. Maalesef Suudi Arabistan, Körfez ülkeleri gibi Arap devletleri bu oyunda ABD’ye destek veriyorlar. Bu ülkeler için esas düşman İran’dır. İran’a karşı İsrail’le işbirliği yapmaya hazırlar ve yapıyorlar. Bu tabloya baktığımızda Filistinlilerin durumunun ne kadar zor olduğunu görürüz. Fakat Filistinlilerin teslim olmayı kabul edeceklerini sanmıyorum. Ellerindeki kısıtlı olanaklarla mücadeleye devam edecekler.
İsrail-Filistin anlaşmazlığı dünyanın en eski anlaşmazlıklarından biridir. Filistin halkı İsrail işgali altında yaşıyor ve bunun korkunç sonuçlarına katlanıyor. Anlaşmazlığa diplomatik bir çözüm bulunması gerekir. Filistinlilerin kendi devletlerine kavuşmaları gerekir. Trump-Kushner planları bunu sağlayamaz. “Yüzyılın şakasının” nasıl geliştiğini birlikte izleyeceğiz.
